Komedia romantyczna jako gatunek filmowy – omów jej cechy na przykładzie „Nigdy w życiu”

Choć komedia romantyczna jest gatunkiem powstałym już w latach 30. XX wieku, to jej prawdziwy rozkwity przypadł dopiero na lata 90. W 1990 roku nakręcono trzy filmy, za sprawą których komedia romantyczna przeżyła wielki renesans i stała się popularna na całym świecie; te produkcje to „Pretty Woman”, „Uwierz w ducha” i „Zielona karta”. Wykreowały one nowy, typowo hollywoodzki schemat komedii romantycznej, polegający na ukazaniu przypadkowego spotkania dwojga ludzi, przeszkód w ich wzajemnych kontaktach i ciągu zdarzeń, które sprawiają, że w końcu, po pokonaniu przeciwności losu bohaterowie zaczynają do siebie dążyć, aby zrealizować swoje uczucie. Tenże schemat jest obecny w komedii romantycznej do dnia dzisiejszego, czego dowodzi książka „Nigdy w życiu” i jej ekranizacja stworzona przez Janusza Zatorskiego, które będą tematem niniejszej pracy.

„Nigdy w życiu” Katarzyny Grocholi opowiada historię trzydziestosiedmioletniej Judyty – zaradnej i bogatej kobiety, która z powodu niespodziewanego rozwodu przeżywa kryzys i czuje się podłamana oraz samotna. Judyta jest nieźle opłacaną redaktorką pism kobiecych i mimo że ma dobrą pracę, serdeczną przyjaciółkę oraz kochaną córkę, to czuje się nieszczęśliwa. Chcąc zmienić swoją egzystencję, postanawia wybudować dom na wsi, gdzie będzie mogła wieść spokojne i pozbawione wielkomiejskich problemów życie.

Główna bohaterka powieści Katarzyny Grocholi idealnie wpisuje się w schemat komedii romantycznych, ponieważ w innych dziełach tego gatunku mamy do czynienia z niemal identycznymi postaciami. W tym kontekście wystarczy przywołać chociażby zaradną, ale samotną i nieszczęśliwą dziennikarkę Bridget Jones; szukającą prawdziwego uczucia i zagubioną, ale bogatą prostytutkę z „Pretty Woman” czy nieco niezrównoważoną, lecz mogącą mieć każdego mężczyznę Holly Golightly ze „Śniadania u Tiffany’ego”. Zarówno one, jak i Judyta znajdują się w trudnej sytuacji uczuciowej i próbują je polepszyć, choć nie użalają się nad sobą i są pełne autoironii.

Właśnie autoironia i poczucie humoru jest kolejną cechą charakterystyczną głównej bohaterki „Nigdy w życiu”, co najlepiej objawia się poprzez zabawne dialogi wewnętrzne, które są pełne sprzeczności i niedorzeczności, w czym tkwi ich komiczna siła. Judyta umie bowiem spojrzeć na własne z dystansu, a jej przemyślenia dotyczące uczuć potrafią rozbawić nawet mężczyzn, którzy – jak wiadomo – w komediach romantycznych niezbyt często gustują. Mówiąc o Judycie, nie można zapomnieć, że jako majętna i zaradna redaktorka z jednej strony skrajnie różni się od typowych polskich samotnych matek prowadzących trudne życie i ledwo wiążących koniec z końcem, a z drugiej wydaje się niezwykle zwyczajna i normalna, jak chociażby wówczas, gdy użera się z robotnikami czy gdy rozwiązuje problemy pedagogiczne związane z wychowaniem córki. Taka konstrukcji postaci, choć bardzo nierzeczywista i trudna do zaistnienia w realnym świecie, sprawia, że z jednej strony czytelniczki identyfikują się z bohaterką i czują, że jest ona kobietą z krwi i kości, a z drugiej podziwiają ją o chcą być takie jak ona – niezależne, zaradne i bogate.

Typowe dla komedii romantycznych jest również miejsce akcji „Nigdy w życiu”, ponieważ powieść rozgrywa się we wręcz idyllicznym miejscu, jakim jest dom głównej bohaterki. Zieleń, jezioro, las i pięknie urządzana chata sprawiają wrażenie sielskości i wręcz wyidealizowanej doskonałości, podobnie zresztą jak miejsce pracy Judyty, gdzie ma ona do dyspozycji nowoczesny sprzęt elektroniczny i drogie meble, a jej współpracownicy są ze sobą mocno zżyci. Warto również wrócić uwagę na wielkomiejski obraz zatłoczonej i pełnej ludzi Warszawy, która paradoksalnie pogłębia uczuciową samotność Judyty i sprawia, że w gąszczu nieznanych osób czuje się jeszcze bardziej wyalienowana. Mimo to należy podkreślić, że świat wykreowany przede wszystkim przez film – choć książki to też dotyczy, tyle że w mniejszym stopniu – jest nad wyraz cukierkowaty, przesłodzony i wyidealizowany. Nie ma tu miejsca na biedę, problemy społeczne czy patologie rodzinne, a każdy jest dobrze ubrany, zupełnie wystarczająco majętny i ma dobrą pracę.

Kolejna cecha charakterystyczna komedii romantycznej uwydatniona w „Nigdy w życiu” to początkowe uprzedzenie głównej bohaterki do miłości, twierdzącej, że już nigdy w życiu się nie zakocha. Podczas świetnie wyeksponowanych dialogów książkowych, które w filmie zostały wyeliminowane, wyraźnie widać, że choć Judyta mówi, iż nie chce wiązać się z mężczyzną, to jednak w głębi duszy marzy o prawdziwej miłości. Jak można się domyślać, w pewnym momencie w jej życiu dość niespodziewanie pojawia się uroczy mężczyzny gotowy do stworzenia z nią związku.

Wówczas po raz kolejny mamy do czynienia ze schematem polegającym na tym, że broniąca się przed miłością kobieta nieoczekiwanie odnajduje odpowiedniego kandydata i początkowo dystansuje się wobec niego. Identycznie wątki miłosne wyglądały w takich komediach romantycznych jak np. „Pretty Woman” czy „Śniadanie u Tiffany’ego”, gdzie również kobiety wzbraniały się przed miłością, aby po pokonaniu wielu przeciwności w końcu jej ulec. W „Nigdy w życiu” jest tak samo – najpierw Judyta zaczyna interesować się Adamem, aby po jakimś czasie przekonać się do jego osoby i związać się z nim, a następnie zerwać z powodu przeciwności losu i gdy już wydaje się, że nie ma szans, aby miłość dwojga głównych bohaterów mogła się ziścić, kobieta ostatecznie przebacza ukochanemu i wszystko kończy się dobrze i szczęśliwie.

Schemat polega więc na początkowym przełamywaniu barier związanych z uprzedzeniami wobec miłości, wynikających z porażek wcześniejszych związków kobiety, później na związaniu się z mężczyzną, a następnie pojawieniu się dużych problemów przeszkadzających w realizacji miłości i ostatecznym rozwiązaniu ich, co pozwala na szczęśliwe zakończenie. W przypadku „Nigdy w życiu” uprzedzenia Judyty odnoszą się do nieudanego małżeństwa i kiedy udaje się Adamowi je pokonać, okazuje się, że miał on podwójną tożsamość i przez długi czas oszukiwał ukochaną. Wówczas bohaterka decyduje się zerwać z partnerem, aby w konsekwencji w romantyczny sposób mu wybaczyć, co kończy książkę i film.

W wątku miłosnym mamy więc do czynienia z uniesieniem, kryzysem i pokonaniem go, które pozwala na zaserwowanie odbiorcy sentymentalnego zakończenia. Widać zatem, że komedia romantyczna łączy w sobie elementy melodramatu, co dotyczy przede wszystkim owego wątku miłosnego, a także posiada cechy komizmu, czego potwierdzeniem są zabawne gagi z udziałem głównej bohaterki oraz jej wewnętrzne dialogi.

Innym typowym elementem komedii romantycznych, który uwydatnia się w „Nigdy w życiu”, jest postać mężczyzny zakochanego w głównej bohaterce. W przypadku powieści Katarzyny Grocholi jest nim Adam – ułożony i przystojny socjolog oraz współpracownik pisma zatrudniającego Judytę. Jego postać prawie nie posiada wad poza tym, że swego czasu okłamywał ukochaną i podszywał się pod osobę korespondującą z nią. Jako że główna bohatera nade wszystko ceni prywatność osobistą, decyduje się na zerwanie z Adamem, kiedy się o tym dowiaduje. Wówczas mężczyzna mocno cierpi i za wszelką cenę chce naprawić swój błąd, co ostatecznie mu się udaje, gdyż Judyta mu wybacza.

Adam jest typowym mężczyzną z komedii romantycznej – przystojny, zaradny, uczuciowy i potrafiący docenić kobietę. Nie mogło jednak obyć się bez kryzysu w wątku miłosnym, dlatego popełnił on błąd w postaci podszywania się pod korespondenta wymieniającego maile z Judytą. Mimo że taka postawa zasługuje na naganę, to nie wpływa negatywnie na wizerunek Adama, a nawet więcej – sprawia, że odbiorca zaczyna mu współczuć i jeszcze bardziej wczuwa się w jego sytuację. Gdyby nie ów błąd życiowy, jego postać byłaby zbyt wyidealizowana, a schemat związany z kryzysem miłosnym nie zaistniałby, dlatego Katarzyna Grochola wprowadza ten trop. Nie można również zapominać o mężu Judyty, który jest czarnym charakterem, mającym za zadanie wygładzić wizerunek Adama i sprawić, aby odbiorca jeszcze bardziej kibicował związkowi głównych bohaterów.

Komedia romantyczna jako zjawisko w literaturze i filmie niewiele różni się od siebie i cechuje się niemalże identycznymi założeniami. Mianowicie jest to gatunek niezwykle lekki, którego zadanie polega na odprężeniu odbiorcy i wprowadzeniu go w świat, gdzie nikną wszelkie przyziemne problemy związane z pieniędzmi, pracą czy edukacją. Ów świat jest nad wyraz wyidealizowany i cukierkowy, a żyjący w nim bohaterowie są zabiegani i zapracowani, a w pewnym momencie jak grom z jasnego nieba spada na nich miłość.

Rodzi się ona długo i kiedy wydaje się, że wszystko pójdzie jak z płatka, pojawia się kryzys, który ostatecznie zostaje zażegnany, dzięki czemu bohaterowie mogą żyć długo i szczęśliwie. Fabuła komedii romantycznej jest więc schematyczna, prosta, przewidywalna i niezmiennie kończy się happy endem, łącząc w sobie humor i sentymentalizm. Komedie romantyczną stanowią idealizację życia, świata i bohaterów i choć może wydawać się to niezbyt ciekawe, to jednak nie pozorują się na bycie wielkimi i wiekopomnymi dziełami, dlatego jeżeli podchodzi się do nich z luźnym nastawianiem i bez wielkich oczekiwań, można otrzymać solidny kawałek dobrej rozrywki. Żadnych większych wartości ani przemyśleń komedie romantyczne nie zawierają bowiem w sobie, dlatego nie należy się po nich tego spodziewać. Są to swego rodzaju współczesne bajki o Kopciuszku i w ten sposób powinno się je traktować.

Bibliografia

I Literatura podmiotu:
1. Grochola Katarzyna, Nigdy w życiu, Warszawa, W.A.B., 2001, ISBN 8388221558,
2. Zatorski Janusz, Nigdy w życiu, Polska, ITI Cinema, 2004.

II Literatura przedmiotu:
1. Hendrykowski Marek, Film i literatura – nowy paradygmat, Polonistyka. 2002, nr 7, s. 388-391,
2. Jackiewicz Aleksander, Niebezpieczne związki literatury i filmu, Warszawa, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1971, s. 428,
3. Stachówna Grażyna, Adaptacja telewizyjna dzieła literackiego. (Zarys problematyki), Język Polski w Szkole Średniej, 1987/1988, nr 3, s. 323-327,
4. Stachówna Grażyna, All you need is love, czyli o filmowej komedii romantycznej, dostęp online: http://film.onet.pl/wiadomosci/publikacje/artykuly/all-you-need-is-love-czyli-o-filmowej-komedii-roma,1,3804651,wiadomosc.html, 28.01.2013.

Ramowy plan wypowiedzi:

1. Teza: Komedia romantyczna w literaturze i filmie bazuje na schemacie ukazującym rodzące się w trudach i przechodzące przez kryzysy uczucie dwojga ludzi, którzy ostatecznie wiążą się ze sobą i żyją długo i szczęśliwie.

2. Kolejność prezentowanych argumentów:
a) Charakterystyka głównej bohaterki: zaradna i bogata, ale nieszczęśliwa i pozbawiona miłości kobieta, która chce wprowadzić w swoim życiu zmiany po nieudanym związku.
b) Miejsce akcji: wyidealizowane, sielskie i wręcz cukierkowate otoczenie nowego domu Judyty, a z drugiej strony wielkomiejska i pędząca Warszawa, która potęguje uczucie samotności.
c) Wątek miłosny: początkowe opieranie się miłości, następnie wzajemne zauroczenie i związek bohaterów, który kończy się kryzysem, aby ostatecznie Judyta i Adam mogli się pogodzić i żyć ze sobą długo i szczęśliwie.
d) Męscy bohaterowie: niemal idealny kochanek, pozytywny bohater – Adam, któremu odbiorca kibicuje z całego serca oraz były mąż Judyty – bohater negatywny, który wprowadza zamieszanie w związku.

3. Wnioski:
a) Komedia romantyczna to lekki gatunek, który ma za zadanie odprężyć odbiorcę i wprowadzić go w świat pozbawiony przyziemnych problemów.
b) Świat wykreowany przez komedie romantyczne jest wyidealizowany, cukierkowaty i pozbawiony jakichkolwiek problemów społecznych.
c) Osią fabuły komedii romantycznych jest schematyczny i przewidywalny wątek miłosny, który kończy się happy endem.