Szekspirowski bohater tragiczny. Na czym polega jego tragizm?

Bohaterowie tragiczni są obecni w literaturze od samego jej początku. Pisarze bardzo często prezentują tego typu postaci, przedstawiając je na wiele różnych sposobów. Da się nawet wyodrębnić epoki i pisarzy, którzy szczególnie upodobali sobie bohaterów tragicznych. Wśród nich można wymienić m.in. Williama Szekspira. Wielki angielski poeta stworzył nowy typ bohatera tragicznego – tak jak w antyku i romantyzmie funkcjonowało pojęcie bohaterów tragicznych, tak Szekspir stworzył swój własny model tego typu postaci.

Hamlet

Jedną z tego typu postaci z pewnością jest Hamlet. Tytułowy bohater dramatu to wykształcony, 30letni duński książe, który poznaje prawdę o obecnych na dworze intrygach. To one doprowadziły do zabójstwa jego ojca, tak bardzo kochanego przez Hamleta. Hamlet jest bardzo wrażliwym człowiekiem i brzydzi się otaczającym go złem. Niemniej jednak ze względu na prośbę ducha ojca, który mu towarzyszy, musi sam ubrudzić ręce. Zmarły król prosi bowiem Hamleta, aby pomścił jego śmierć. W ten sposób bohater staje przed tragicznym wyborem: musi zdecydować, czy ukarać bliskie mu osoby, czyli stryja i matkę, czy żyć ze świadomością, że jego bliscy są cynicznymi zabójcami ukochanego ojca.

Jest to zatem wybór tragiczny, w którym nie ma dobrych decyzji. Kontrastuje to również z wrażliwą naturą Hamleta – człowieka brzydzącego się złem i wszelkimi intrygami. Hamlet to wielki humanista i osoba bardzo wrażliwa, dlatego tragiczny wybór, przed którym staje, jeszcze mocna go dotyka. Tytułowa postać dramatu Szekspira ma zatem wolną wolę – może zdecydować się na jedno z dwóch rozwiązań, lecz tak naprawdę żadne z nich nie jest dla niego odpowiednie. Kocha bowiem zarówno ojca, jak i ma matkę, lecz jednocześnie jest świadomy, że powinien ją ukarać. Tragizmu dopełnia końcowa scena, w której Hamlet ginie wraz z najbliższymi sobie osobami.

Romeo i Julia

Podobny wydźwięk ma inne dzieło Szekspira, czyli znany wszystkim dramat „Romeo i Julia”. Tu również mamy do czynienia z tragizmem tytułowych bohaterów, dla których każda decyzja jest złą decyzją. Przypomnijmy – Romeo i Julia to zakochani w sobie bez pamięci potomkowie zwaśnionych od lat rodów Kapuletich i Montekich. Kochankowie swoją miłością sprzeniewierzają się rodzinom i łamią obowiązujące w nich zasady. Mają zatem wybór: mogą być lojalni wobec rodzin lub wobec miłości. Jeśli zdecydują się na rozstanie i wierność wobec najbliższych, przekreślą łączące ich uczucie. Jednak gdy zdecydują się trwać we wzajemnej miłości, złamią lojalność wobec rodów.

Romeo i Julia kochali się miłością czystą, młodzieńczą i szczerą. Najlepszym przykładem szczerości kochanków jest scena balkonowa. Julia wygłasza monolog o miłości, nie wiedząc, że rozmawia ze swoim wybrankiem. Zwróćmy także uwagę, że decyzję o małżeństwie potomkowie Kapuletich i Montekich podjęli zaledwie w jedną noc. Uświęca to i dopełnia ich związek, zaskarbia sympatię widzów. Romeo i Julia kochają się tak bardzo, że dosłownie nie mogą bez siebie żyć. Są jednak rozdarci pomiędzy własną miłość i lojalność wobec rodzin. Nienawiść i wrogość dzieląca ich rody rzuca cień na ich szczęście. Warto napomknąć, że Romeo i Julia jest określany jako dramat światła i cieni, bo też tymi wartościami operuje autor, chcąc pokazać nam tragizm i dychotomię, jaka spotkała kochanków.

Światło to „symbol młodzieńczego piękna i młodzieńczej miłości”, jak mówi Caroline Spurgeon. Dominuje ono w rozmowach młodych, w tym, jak nawzajem siebie nazywają. Spotykają się jednak tylko nocami, w cieniu, co symbolizuje ciemną i tragiczną stronę ich miłości, która nieodzownie wiąże się ze zdradą rodziny. Uczucie Romea i Julii samo w sobie nie jest złe, ale niesie za sobą fatalne konsekwencje, ponieważ oboje są mu bezgranicznie podporządkowani.

Wierzą, że ich miłość może przenosić góry, że może przeciwstawić się równie przecież potężnemu uczuciu nienawiści, które żywią do siebie zwaśnione rody. Tragicznie kończy się ich walka. W wyniku nieporozumień i fatalnych zbiegów okoliczności, kochankowie umierają, popełniwszy samobójstwo. Podsumowując, podobnie jak w przypadku „Hamleta”, tak i w „Romeo i Julii” bohaterowie muszą stanąć przed tragicznym wyborem, który nie ma dobrych rozwiązań.

Otello

Wbrew woli innych postanowili być również Otello i Desdemona. Ich związkowi sprzeciwiał się Barbantio, ojciec Desdemony. Miłość tych dwojga początkowo wydaje nam się równie czysta i doskonała, co uczucie łączące Romea i Julię. Dzieli ich jednak więcej niż kochanków z Werony. Oprócz sprzeciwu wobec woli rodziny, różni ich wiek, pochodzenie czy charakter. Być może udałoby im się żyć szczęśliwie nawet wbrew tym przeciwnościom, gdyby nie podstępny Jago, mszczący się na łatwowiernym Otellu. Przekonuje on głównego bohatera, że jego małżonka zdradza go z jego zastępcą, Cassiem. To porusza lawinę nieszczęść.

Porywczy Otello nakazuje zabić rzekomego kochanka Desdemony. Cassio nie umiera, lecz zostaje raniony. Nie zmienia to jednak faktu, że Otello wydał na niego wyrok śmierci. Taki czyn wystarczy, by z całą stanowczością miłość Maura uznać za przyczynę tragedii. Morderstwo rzuca bowiem cień na każdy związek międzyludzki, zło niszczy nawet tak głębokie uczucie, jakim jest miłość. Otello zaś jest człowiekiem porywczym, a w swej porywczości bezmyślnym i gwałtownym. Bez zastanowienia wierzy w kłamstwa Jaga. Godne potępienia jest zabicie Cassia, ale nie do pomyślenia jest to, co Otello uczynił później.

Gnany nienawiścią i zazdrością, własnymi rękami morduje małżonkę. Nie można takiej zbrodni usprawiedliwić, pojawiają się nawet wątpliwości czy Otello kiedykolwiek prawdziwie kochał Desdemonę. Nawet, jeśli tak, nawet, jeśli jego uczucie było kiedykolwiek czyste i namiętne, to bohater zniszczył je, skazując na śmierć podwładnego i doprowadzając do zagłady żony i siebie samego. Kiedy bowiem Maur dowiaduje się prawdy, sam siebie przebija mieczem. Desdemona kochała go miłością uległą i posłuszną, nigdy nie zdradziła swego męża. On zaś zniweczył piękne uczucie, które do niego żywiła, które ich połączyło.

Szekspir pokazuje nam tu niszczącą siłę miłości, pokazuje, że uczucie to nie tylko buduje, ale także rujnuje i przyczynia się do popełniania najstraszniejszych tragedii. Mimo że moja ocena Otella jest jednoznaczna, to nie można zapomnieć, że do morderstwa popchnął go Jago. Ciekawa jest także motywacja kłamcy – chce on zaszkodzić Maurowi z zazdrości o swoje niespełnione ambicje. Jest uosobieniem niszczącej siły, jaką jest zazdrość, to jego interwencja w życie dwojga małżonków porusza całą lawinę nieszczęść, tak, jak zakiełkowanie uczucia nienawiści w sercu Otella.

Cały tragizm świata, w którym osadzony jest dramat, mieści się właśnie w postaci Jaga. Nie dziwi więc fakt, że morduje swoją żonę za to, że ta wyjawia Otellowi prawdę. Jago nie tylko niszczy życie głównych bohaterów, ale także niejako plugawi uczucie Rodriga. Wykorzystuje go jako swojego pomocnika, żerując na tym, że Rodrigo kocha się w Desdemonie. Mamy więc tu dwie tragiczne miłości.

Podsumowanie

Przykłady Hamleta, Otella oraz Romeo i Julią pokazują, że tragizm bohaterów szekspirowskich polega na tym, że muszą oni podejmować decyzje, z których każda ma negatywne konsekwencje. Z kolei ta dychotomia wynika z czynników zewnętrznych, takich jak miłość w przypadku „Romeo i Julii”, „Otella” i „Hamleta”. Dla Hamleta zarówno zemsta na ojcu, jak i jej zignorowanie mają negatywne skutki, a jeśli chodzi o Romeo i Julię, to zarówno decyzja o rozstaniu, jak i trwanie w miłości przynoszą cierpienie. Postaci występujące w dramatach Szekspira mają jednak jakikolwiek wybór, choć trzeba przyznać, że jest on bardzo ograniczony i zawsze przynosi negatywne skutki.

Bibliografia

I Literatura podmiotu:
1. Szekspir William, Hamlet, Kraków, Zielona Sowa, 2008, ISBN 9788374356718,
2. Szekspir William, Otello, Kraków, Znak, 2002, ISBN 8324002081,
3. Szekspir William, Romeo i Julia, Kraków, Znak, 2006, ISBN 8324007091.

Ramowy plan wypowiedzi:

1. Teza: Bohaterowie tragiczni to postaci często pojawiające się w dziełach Szekspira, a ich kreacje posiadają wspólne, specyficzne cechy, w efekcie czego tworzą model szekspirowskiego bohatera tragicznego.

2. Kolejność prezentowanych argumentów:
a) Hamlet: tragizm spowodowany sytuacją, w której znalazł się Hamlet; każdy wybór bohatera skutkuje jego tragicznym położeniem.
b) Romeo i Julia: wybór pomiędzy miłością a złamaniem konwenansów przyczyną tragedii głównych bohaterów.
c) Otello: chorobliwa miłość i zazdrość, które doprowadzają do tragedii i lawiny nieszczęść.

3. Wnioski:
a) Tragizm bohaterów szekspirowskich polega na wyborze drogi życiowej, z której każde wyjście skutkuje negatywnymi konsekwencjami.
b) Wpływ na tragizm bohaterów szekspirowskich mają czynniki zewnętrzne (rodzina, miłość, wiedźmy).
c) Bohaterowie tragiczni w dziełach Szekspira mają wolną wolą i mogą wybierać drogi życiowe, jednak jakie by nie były ich decyzje, zawsze mają one tragiczne skutki.

 

Podobne wpisy

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *