Portret człowieka zawarty w dziełach Szekspira

Wiliam Szekspir to jeden z największych dramaturgów w historii literatury, który sztuk tego rodzaju napisał około 40, a oprócz tego pisywał sonety i wiele innych dzieł literackich. Jednak to jego tragedie, komedie i kroniki zostały uznane za arcydzieła literatury. Na podstawie analizy dzieł Szekspira można dojść do wniosku, że wykreował on wyjątkowych i niepowtarzalnych bohaterów o niezwykle skomplikowanych i złożonych portretach psychologicznych.

Ich głębia, wielopłaszczyznowość i niejednoznaczność powoduje, że są one niezwykle interesujące i zasługują na dokładną analizę, którą postaram się przeprowadzić podczas dzisiejszego wystąpienia. W jego trakcie na podstawie wybranych przykładów poruszę temat portretu człowieka zawartego w dziełach Szekspira.

Zacząć należy od tego, że bohaterowie dzieł Szekspira są postawieni przed skomplikowanymi wyzwaniami i decyzjami życiowymi oraz moralnymi. Są to trudne dylematy etyczne często niemające dobrych rozwiązań. Przykładowo, Makbet musi zdecydować, czy być lojalnym wobec króla i pełnić funkcję wyłącznie jego sługi, czy może pozbawić go życia i posłuchać żony oraz ulec przepowiedniom wiedź i tym samym złamać kodeks rycerski, zabijając Dunkana. Z kolei Hamlet staje przed wyborem dotyczącym dwóch alternatyw. Z jednej strony pragnie pomścić śmierć ojca i zamordować jego zabójcę, a z drugiej ma świadomość, że godzi się to z jego światopoglądem, humanizmem i osobistą wrażliwością.

Romeo i Julia muszą zaś rozważyć, czy zostać kochankami i spełnić swoje wielkie uczucie, a tym samym wypowiedzieć lojalność wobec własnych rodów, czy też porzucić miłość i nie wprowadzać zamętu w rodzinach. Wszyscy bohaterowie znajdują się więc w niezwykle trudnej, wręcz tragicznej sytuacji wyboru. W ich życiu nie ma prostych rozwiązań, a to, którą drogę wybiorą, w ogromnej mierze określa ich losy. Na drodze szekspirowskich postaci pojawia się zatem wiele dylematów etycznych i przeszkód, które uniemożliwiają osiągnięcie szczęścia.

W przypadku Romea i Julii są to przede wszystkim zwaśnione rody, w „Hamlecie” konieczność działania wbrew swoim przekonaniom, a w „Makbecie” dokonanie złego wyboru moralnego i zabicie króla Dunkana. Bohaterowie dzieł Szekspira są wobec tego pełni sprzeczności i przeżywają rozdarcie wewnętrzne. Muszą wybierać pomiędzy wykluczającymi się wartościami, co wymaga poświęcenia jednej w celu realizacji innej. Makbet wybiera władzę i wizję sprawowania rządów kosztem lojalności wobec prawowitego króla, Romeo i Julia opowiadają się za miłością i jednocześnie wypowiadają wierność wobec rodzin, a Hamlet porzuca swoje humanistyczne przekonania, aby pomścić ojca i zabić sprawcę jego śmierci.

Po opowiedzeniu się za daną wartością bohaterowie dzieł Szekspira całkowicie angażują się w jej realizację. Poza wyznaczonym sobie celem nie widzą niczego innego i z wielką determinacją oraz poświęceniem dążą do jego spełnienia. Doskonale widać to na przykładzie Romea i Julii, których miłość owładnęła kompletnie. Poza nią nie dostrzegają żadnych innych ideałów i postrzegają ją jako jedyne, co liczy się w życiu. Ich postawa jest bezkompromisowa i nie godzi się na żadne ustępstwa, dlatego gdy są błędnie przekonani, iż nie ma szans na spełnienie uczucia z powodu śmierci partnera, bez najmniejszego wahania popełniają samobójstwo.

Podobnie sytuacja wygląda w przypadku Hamleta, który choć przeżywa rozterki wewnętrzne związane z koniecznością niemoralnego postępowania, to nie cofa się przed niczym, aby zrealizować swój plan. Również Makbet po zabójstwie Dunkana nie myśli o niczym innym jak tylko o poszerzeniu swojej władzy i wyeliminowaniu każdego, kto mógłby mu w tym przeszkodzić. Na tej podstawie można stwierdzić, że bohaterowie szekspirowscy to ludzie porywczy, gwałtowni i zmuszeni do przekraczania własnych granic moralnych. Aby zrealizować swoje cele, dokonują czynów niesłychanych, o które nigdy wcześniej by się nawet nie posądzali.

Przed wizytą ducha ojca Hamlet nigdy nie myślał bowiem o tym, aby kogoś zabić; Makbet przed zabójstwem był wzorowym rycerzem stawianym za przykład lojalności, patriotyzmu i męstwa, a Romeo i Julia przed wzajemnym poznaniem się byli niedojrzałymi dziećmi nieświadomymi swoich celów. Szekspirowskie postaci są zatem targane namiętnościami, które w dużej mierze kierują ich życiem i od których nie mogą się uwolnić. Potężne uczucia i sprzeczne emocje walczą w nich z całą siłą, co jest najlepiej widoczne na podstawie Hamleta i Makbeta, jak również w dużej na bazie „Romeo i Julii”. Wszak Hamleta opanowuje chęć zemsty, powoli wygrywająca z zasadami moralnymi i humanistycznymi mającymi dla niego fundamentalne przecież znaczenie.

Choć Hamlet dobrze wie, że takie myślenie jest niemoralne, to chęć pomszczenia niesprawiedliwie zabitego ojca jest ważniejsza niż wierność zasadom. Makbeta natomiast całkowicie opanowuje żądza władzy, od której nie potrafi się uwolnić. W pełni określa ona jego życie i kolejne decyzje, sprawiając, że staje się okrutnym zbrodniarzem gotowym na wszystko, aby tylko móc sprawować autorytarne rządy. Dla Romea i Julii najważniejszą namiętnością jest oczywiście miłość, która kształtuje ich każdy krok i wszystkie podejmowane przez nich decyzje.

Co ważne, mimo że bohaterowie dzieł Szekspira w ogromnej mierze poświęcają i angażują się w realizacji swoich planów, to ich los i tak zawsze kończy się tragedią i porażką. Targani przez los i rozdarci wewnętrznie, ofiarowują swoje życie w walce o spełnienie planów. Dotyczy to zarówno bohaterów, którzy są szlachetni i działają z myślą o wyższych ideałach, czyli Romea i Julii oraz Hamleta, jak i postaci negatywnych myślących wyłącznie o własnych korzyściach, tak jak Makbet. To, że bohaterowie umierają z powodu swojego zachowania, a ich postawy prowadzą do tragedii, wynika z podejmowania złych wyborów, co obrazuje decyzja Makbeta o zabiciu Duncana, jak również z zewnętrznych przeszkód, jakie stają im na drodze do szczęścia; w „Romeo i Julii” jest to konflikt rodzinny, a w „Hamlecie” spiskowcy będący w zmowie z mordercą ojca Hamleta.

Co więcej, bohaterowie dzieł Szekspira ponoszą osobistą klęskę, mimo że udaje im się zrealizować swoje cele. Wszak Romeo i Julia wzięli ślub i spełnili swoje uczucie, Makbet zdobył upragnioną władzę, a Hamlet pomścił króla. Ich działania burzą zastany porządek świata i są sprzeciwem wobec obowiązujących konwenansów oraz zasad moralnych, w efekcie czego ponoszą klęskę w zderzeniu z tymi przeszkodami. Muszą jednak stale analizować swoje postępowanie i zastanawiać się nad tym, co jest dobre i etyczne, a co złe. Najlepszą ilustracją tego stanu rzeczy są Hamlet i Makbet. Mianowicie obaj przez długi czas walczą z własnymi sumieniami i ważnymi dla nich ideałami.

Choć są ambitni i próbują dokonać wielkich oraz znaczących rzeczy, to zawsze obraca się to przeciwko nim. Z uwagi na zewnętrzne czynniki muszą odstępować od zasad moralnych i działać wbrew sobie. Ponadto szekspirowscy bohaterowie, w tym także Romeo i Julia, knują, spiskują i walczą o własne cele w podstępny sposób. Hamlet próbuje przechytrzyć nowego władcę i swoją matkę, Makbet prowadzi intrygę przeciwko królowi Dunkanowi, a Romeo i Julia konspirują przeciwko swoim rodzinom. Cechą wspólną dla wszystkich bohaterów pojawiających się w dziełach Szekspira jest fakt, iż przechodzą metamorfozę wewnętrzną i zmieniają swoją osobowość oraz zachowanie pod wpływem sytuacji, które ich spotykają.

Miłość Romeo i Julii sprawia, że przeistaczają się z niedojrzałych nastolatków w świadomych swoich celów i planów kochanków gotowych do największego poświęcenia na rzecz uczucia. Z kolei Makbet zmienia się z lojalnego, prawego i szlachetnego rycerza w okrutnego mordercę, a Hamlet z wrażliwego humanisty w mściciela zdolnego do zamordowania drugiego człowieka. Warto również zauważyć, że często na ich los silnie oddziałują postaci fantastyczne, które w niemałym stopniu kształtują ich życie i decyzje. Potwierdza to historia Hamleta decydującego się na zemstę po odwiedzeniu go przez ducha ojca oraz Makbeta postępującego zgodnie z wizjami roztaczanymi mu przez złe czarownice.

Jak widać na podstawie zaprezentowanej dziś przeze mnie analizy, portret człowieka w dziełach Szekspira jawi się jako niezwykle skomplikowany, złożony i trudny do jednoznacznej oceny moralnej. Bohaterowie utworów angielskiego dramaturga to postaci dynamiczne, których życie kształtuje los, inni ludzie, przytrafiające się im sytuacje, a nawet istoty fantastyczne. Ich portrety psychologiczne są bardzo głębokie i ukazane w wielopłaszczyznowy sposób, jednak zawsze emanują tragizmem, na skutek czego wzbudzają w czytelniku uczucie współczucia. Z całą pewnością można również stwierdzić, że są to ludzie bardzo mocno zaangażowani w realizację marzeń, planów i przyświecających im celów.

Bibliografia

I Literatura podmiotu:
1. Szekspir William, Hamlet, Kraków, Zielona Sowa, 2008, ISBN 9788374356718,
2. Szekspir William, Makbet, Łódź, Wydawnictwo Łódzkie, 1984, ISBN 8385904190,
3. Szekspir William, Romeo i Julia, Kraków, Znak, 2006, ISBN 8324007091.

II Literatura przedmiotu:
1. Lementowicz Urszula, Hamlet Williama Szekspira, Lublin, Biblios, 2004, ISBN 8386581980, s. 23-28,
2. Polańczyk Danuta, Makbet Williama Szekspira, Lublin, Biblios, 2011, ISBN 9788386581565, s. 18-21,
3. Polańczyk Danuta, Romeo i Julia Williama Szekspira, Lublin, Biblios, 2010, ISBN 9788386581801, s. 16-21.

Ramowy plan wypowiedzi

1. Teza: Portrety bohaterów dzieł Szekspira charakteryzują się złożonością i głębią psychologiczną.

2. Kolejność prezentowanych argumentów:
a) Konieczność podejmowania trudnych i niejednoznacznych wyborów życiowych.
b) Bohaterowie pełni sprzeczności i przeżywający rozdarcie wewnętrzne.
c) Postaci, które całkowicie i z wielkim poświęceniem angażują się w realizację swoich celów.
d) Ludzie porywczy, gwałtowni i zmuszeni do przekraczania własnych granic moralnych.
e) Bohaterowie, którzy giną i ponoszą osobistą porażkę.

3. Wnioski:
a) Portret człowieka w dziełach Szekspira jawi się jako niezwykle skomplikowany, złożony i trudny do jednoznacznej oceny moralnej.
b) Bohaterowie utworów angielskiego dramaturga to postaci dynamiczne, których życie kształtuje los, inni ludzie, przytrafiające się im sytuacje, a nawet istoty fantastyczne.
c) Portrety bohaterów szekspirowskich są bardzo głębokie i ukazane w wielopłaszczyznowy sposób, jednak zawsze emanują tragizmem, na skutek czego wzbudzają w czytelniku uczucie współczucia.

 

Podobne wpisy

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *