Pozytywny i negatywny (destrukcyjny) wpływ miłości na życie i wybory moralne człowieka

Oddziaływanie miłości na życie człowieka jest niezaprzeczalnie bardzo silne. Uczucie do drugiej osoby w ogromnej mierze określa nasze wybory moralne i podejmowane decyzje, daje siłę w zmaganiu się z trudami codziennego dnia i staje się źródłem inspiracji.

Jeżeli miłość jest odwzajemniona i szczęśliwa, przyczynia się do osobistego szczęścia i pozwala snuć plany na przyszłość wspólnie z najbliższą sobie osobę. Jeśli jednak uczucie jest odrzucone, nie może spełnione lub kończy się tragicznie, to okazuje się powodem dramatów i rozpaczy. O tym, że miłość ma zarówno destrukcyjny, jak i twórczy wpływ na życie, mówi literatura.

Nad Niemnem

Powieść „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej ukazuje dojrzewającą i rodzącą się przez długi czas miłość pomiędzy Justyną Orzelską a Janem Bohatyrowiczem. Z całą pewnością można stwierdzić, że uczucie do Jana stało się dla Justyny szansą na lepsze życie, które wcześniej popsuł związek z Zygmuntem Korczyńskim. Jej młodzieńcze uczucie drastycznie przecięła bowiem matka Zygmunta, oświadczając, że Justyna jest niegodną kandydatką dla jej syna. W efekcie bohaterka załamuje się, izoluje od świata zewnętrznego, żyje w samotności, czuje się samotna, zawiedziona i oszukana.

Punktem zwrotnym okazuje się znajomość z Janem Bohatyrowiczem, która rozbudza w niej chęć do życia i z biegiem czasu staje się jego sensem. Bohatyrowicz konsekwentnie wprowadza Justynę do świata zaścianka, zaznajamia z historią i tradycjami rodu, uczy codziennej pracy w polu i szacunku do natury oraz wzbudza uczucia patriotyczne. Ich związek bazuje w takim samym stopniu na miłości co na przyjaźni, zaufaniu i wzajemnej fascynacji. Nie ma tu miejsca na niekiełznane odruchy serca, a raczej na trwałe i pełne ufności relacje typu uczennica-nauczyciel, przy czym nauczycielem jest oczywiście Jan.

Miłość do Bohatyrowicza przynosi Justynie spełnienie osobiste, które znajduje w zaścianku u boku odpowiedzialnego, rozsądnego, wrażliwego, opiekuńczego i pracowitego człowieka. Dzięki niemu przyswaja wszystkie najważniejsze z punktu widzenia przesłania powieści wartości pozytywistyczne, a więc szacunek dla historii i przyrody, patriotyzm, kult pracy i wzajemne wsparcie rodziny. Ostatecznie młodzi zaręczają się, co stanowi symbol połączenia dwóch różnych klas społecznych, z których wywodzą się bohaterowie.

Zbrodnia i kara

Utworem mówiącym o wpływie miłości na życie człowieka jest „Zbrodnia i kara”. Bohaterką powieści Fiodora Dostojewskiego jest młoda prostytutka o imieniu Sonia. Choć trudni się nierządem, to robi z przymusu, gdyż z uwagi na fatalną sytuację materialną rodziny jest jej jedyną żywicielką. Mimo trudnego losu darzy szacunkiem każdego człowieka, niezależnie od tego, jaką pozycję społeczną zajmuje i z jakimi problemami się mierzy, co zbliża ją do równie wrażliwego społecznie Rodiona. Ogromne znaczenie w życiu Sonii ma gorliwa religijność. Dzięki niej dziewczyna wierzy, że kiedyś uzyska przebaczenie za popełnione grzechy, podobnie zresztą jak inni bohaterowie, którzy zatracili siebie.

Jej nieprzejednana postawa moralna i niestrudzona wiara stają się inspiracją dla Rodiona. Za jej sprawą morderca przyznaje się do winy, przyjmuje karę za zabójstwo starej lichwiarki, chce naprawić popełnione błędy, przechodzi głęboką metamorfozę wewnętrzną i zaczyna wierzyć w Boga. W „Zbrodni i karze” miłość Sonii ma więc twórczy i pozytywny wpływ na życie człowieka, a ona jest swego rodzaju aniołem stróżem dla Raskolnikowa. Za sprawą jej słów i poprzez przeczytany przez nią fragment z Biblii Rodion postanawia się zmienić i odpokutować swoje winy. Uświadamia sobie, że popełnił duży błąd, zabijając niewinnych ludzi, i zamierza go naprawić.

Sonia przekonuje go, że musi ponieść zasłużoną karę, aby po jej odbyciu móc nazwać się człowiekiem czystym i prawym. Zaszczepia w Raskolnikowie wiarę w Boga i pomaga mu w powrocie na właściwą drogę. Z uwagi na wpływ kobiety główny bohater pojmuje, że nie jest wybitną jednostką i nie stoi ponad innymi ludźmi, tak jak wcześniej uważał. Ostatecznie Rodion przyznaje się do zabójstwa przed policją i zostaje zesłany na Sybir, gdzie odbywa zasłużoną karę i godzi się ze swoim losem. Wszystko to pozwala stwierdzić, że w „Zbrodni i karze” miłość jest niezwykle twórczym czynnikiem, który staje się przyczyną powrotu grzesznika na drogę dobra.

Pani Bovary

Pozytywistyczna powieść Gustave’a Flauberta zatytułowana „Pani Bovary” opisuje związek dość nieporadnego, wiejskiego lekarza z piękną wiejską dziewczyną – Emmą Bovary. Początkowo co prawda główny bohater nie może starać się o względy Emmy, gdyż posiada żonę, lecz gdy ona umiera, postanawia zdobyć jej serce. Widząc, że związek z Karolem może stać się przepustką do lepszego świata, tytułowa bohaterka decyduje się wyjść za swojego adoratora. Choć on kocha ją tak mocno, jak tylko potrafi, to ona bynajmniej nie odwzajemnia jego uczuć.

Emma czuje się bowiem znudzona zbyt pospolitym życiem z Karolem, który nawet nie stara się zrozumieć jej głębokich potrzeb emocjonalnych. Ślepa miłość połączona z idealizacją partnerki sprawia, że główny bohater wybacza jej wszystko i wydaje się zwyczajnie nudnym człowiekiem, niezdolnym do zapewnienia życia na takim poziomie, jakiego oczekuje Emma. Jej z kolei zależy na wzniosłych emocjach oraz wielkiej i pełnej namiętności miłości. Karol zapewnia jej co prawda stabilizację uczuciową i finansową, ale Emma potrzebuje czegoś więcej i choć sama do końca nie wie, jakie są jej pragnienia, to wzorce zaczerpnięte z sentymentalnych powieści uniemożliwiają jej szczere zakochanie się w tak zwyczajnym i pospolitym mężu.

Karol jednak nie umie spostrzec, że żona go nie kocha i błędnie myśli, że ich związek jest szczęśliwy, choć tak naprawdę pod żadnym względem nie odpowiada wygórowanym wyobrażeniom Emmy. Wprawdzie miłość Karola jest szczera, pełna ciepła i poświęcenia dla ukochanej, ale ona oczekuje wielkich porywów namiętności, dlatego nie odwzajemnia uczucia męża i coraz bardziej się od niego oddala, choć on tego nie zauważa i żyje w przekonaniu, że wszystko znajduje się w jak najlepszym porządku. Niemożność pokochania Karola decyduje, że tytułowa bohatera najpierw wpada w depresję, w związku z czym wraz z mężem przeprowadza się z nudnego Tostes do Yonville-l’Abbaye, a kiedy to nie pomaga, wplątuje się w kolejne romanse i zdradza Karola.

Nieodwzajemniona miłość do męża stopniowo niszczy ją od środka i wiąże się nie tylko z romansami, ale również z popadaniem w długi i ogólnym rozczarowaniem życiem. Kolejne zawody w romansach, nieudolność męża i rosnące w zawrotnym tempie zadłużenie kończą się tragedią w postaci samobójstwa Emmy, a następnie zawału Karola, który umiera, dowiedziawszy się o romansach żony. Powieść Gustave’a Flauberta jest dowodem na to, że miłość może być niszcząca nie tylko dla osoby, której uczucie jest nie nieodwzajemnione, ale również dla tej, która nie kocha swojego partnera, tak jak Emma nie kocha Karola, co odbija się przede wszystkim na jej życiu, a dopiero później mężu.

Rozczarowanie mężem wynikające z jej wygórowanych oczekiwań oraz ich wzajemne niezrozumienie uniemożliwiające zakochanie się w nim, powoli wpędzają ją depresję i toksyczne romanse. Moim zdaniem wina leży jednak nie tylko po jej stronie, ale również u Karola, który poprzez swoje naiwne zaślepienie i idealizację ukochanej nie potrafi dostrzec jej problemów i choć w znikomym stopniu zaspokoić jej potrzeb. W efekcie nieudana miłość okazuje się przyczyną dramatu ich obojga.

Inny świat

„Inny świat” Gustawa Herlinga-Grudzińskiego stanowi zapis wspomnień, przeżyć i doświadczeń autora z pobytu w sowieckim obozie pracy dla polskich jeńców wojennych, ich rodzin oraz tysięcy ludzi przypadkowo wziętych do niewoli przez rosyjskich ludobójców podczas II wojny światowej. Zapiski Gustawa Herlinga-Grudzińskiego pozwalają poznać relacje więźniów, system społeczny panujący w gułagach, hierarchię obozową i nieludzkie okrucieństwa, z jakimi spotkały się ofiary ze strony sowieckich katów dążących ramię w ramię z Hitlerem do eksterminacji elity narodu polskiego. W skrajnie trudnej i beznadziejnej sytuacji, w jakiej znaleźli się więźniowie, pomocne okazały się uczucia, które pozwalały na zachowanie resztek ludzkiej godności i odnalezienie namiastki szczęścia w prawdziwym piekle na ziemi, jakim były sowieckie obozy pracy.

Miłość staje się wybawieniem dla tamtejszej pielęgniarki – Jewgienii Fiodorownej – i jednego z więźniów – Jarosława R. Uczucie daje im poczucie spełnienia, umożliwia choć chwilowe zapomnienie o katordze i sprawia, że na nowo odżywają jako ludzie. Każda wspólnie spędzona chwila jest dla nich na wagę złota i wiąże się z przypływem niespotykanych w gułagu ciepłych emocji. Jeden z innych więźniów – Michaił Stiepanowicz – stwierdza wręcz, że miłość Jiewgienii i Jarosława pozwoliła kobiecie się odrodzić i wlała w jej serce nadzieję, że warto dalej żyć.

Można stwierdzić, że ich uczucie to sposób na walkę ze wszechobecnym w obozie złem, któremu za jej bohaterowie się nie podporządkowują. Czystość, niewinność i siła ich uczucia okazują się silniejsze niż prawo pięści zaordynowane przez sowieckich katów, mimo że ostatecznie kobieta umiera podczas porodu, kiedy na świat przychodzi dziecko zrodzone z miłości z Jarosławem, które jest najlepszym dowodem na jej twórczy wpływ, nawet w tak okrutnych warunkach jak obozowe.

Spóźnieni kochankowie

Powieść Williama Whartona zatytułowana „Spóźnieni kochankowie” przedstawia historię rodzącego się stopniowo uczucia pomiędzy bogatym, rozwiedzionym biznesmanem – Jackiem – a poznaną przez niego przez przypadek niewidomą kobietą o imieniu Mirabelle. Ich znajomość staje się źródłem ogromnej satysfakcji i szczerego szczęścia, choć nie od początku łączy ich miłość. Jack jest dla Mirabelle przewodnikiem po świecie, którego z uwagi na swoją chorobę nie może zobaczyć własnymi oczami.

Mężczyzna z fascynacją opisuje jej świat oraz ilustruje jej ulubione gołębie. Wspólnie malują obrazy i przenoszą na płótno wizje Mirabelle z dzieciństwa, kiedy jeszcze widziała. Dzięki temu może ona powrócić do szczęśliwych i beztroskich czasów, gdy cieszyła się światem i podziwiała jego uroki. Z kolei w kontakcie z Mirabelle Jack odnajduje w sobie pokłady altruizmu, współczucia i prawdziwego uczucia. Razem poznają historię swojego życia, zwierzają się sobie i za sprawą wzajemnej miłości eliminują samotność. Mirabelle przeżywa z Jackiem pierwsze uniesienia miłosne i odkrywa przed nim największe tajemnice, takie jak umiejętność gry na klawesynie czy znajomość języków obcych.

Po wspólnej nocy odzyskuje wzrok, lecz niedługo potem umiera. Mimo że Mirabelle odchodzi ze świata, to dzięki miłości umiera szczęśliwa i spełniona. Uczucie, które połączyło ją z Jackiem, stało się zarówno dla niego, jak i dla niej twórczą siłą pozwalającą odnaleźć w sobie to, co najlepsze. Miłość okazała się ich największym natchnieniem i źródłem życiowej radości, dlatego bez cienia wątpliwości można stwierdzić, że jej wpływ jest pozytywny.

Miłość Peonii

Akcja powieści Lisy See – „Miłość Peonii” – dzieje się w XVII wieku w Chinach. Tytułowa bohaterka to młoda, szesnastoletnia Chinka obdarzona niezwykłą urodą i urodzona w majętnej rodzinie, dzięki czemu na tle innych ówczesnych jej kobiet ma o wiele większe prawa, choć i tak bardzo daleko jej do współczesnej niezależności i emancypacji. Zgodnie z siedemnastowiecznymi konwenansami i obyczajami chińskimi, Peonia zostaje wydana przez rodziców za żonę pewnemu mężczyźnie, którego nawet nigdy nie widziała.

Przeszkodą w zamążpójściu okazuje się jednak prawdziwa miłość młodej dziewczyny do poety. Peonia zakochuje się w nim bez pamięci, lecz jej uczucie nie może być zrealizowane z uwagi na fakt, że rodzice przeznaczyli ją innemu mężczyźnie. Z tego względu tytułowa bohaterka bardzo mocno cierpi i nie może pogodzić się z faktem, iż jej miłość przepadnie. Jej prawdziwa namiętność przeszkadza w materialnych planach rodziców i łamie ówczesne konwenanse. Miłość do poety ukazana jest jako przekleństwo, od którego nie sposób się uwolnić i które przynosi wielkie cierpienie. Stanowi ono zagrożenie dla ówczesnych obyczajów oraz chińskiej tradycji i staje się przyczyną choroby, która nakazuje Peonii cierpieć, zrezygnować z jedzenia i umrzeć z nadzieją, że po śmierci zrealizuje się jej uczucie.

Wszystko to pozwala stwierdzić, że w powieści Lisy See mamy do czynienia z destrukcyjnym wpływem miłości na życie człowieka. Wynika to przede wszystkim z siedemnastowiecznych, chińskich tradycji, które stawiały kobietę praktycznie w roli przedmiotu. Gdyby nie to, że rodzice przeznaczyli Peonię innemu mężczyźnie i gdyby mogła ona sama decydować o swoich uczuciach, to zapewne nie doszły do tragedii w postaci jej śmierci.

Podsumowanie

Miłość może być zarówno twórczą, jak i destrukcyjną siłą w życiu człowieka. Jej pozytywny wpływ dokumentują lektury „Nad Niemnem”, „Zbrodni i kary”, „Innego świata” oraz „Spóźnionych kochanków”, zaś negatywny – dzieła „Pani Bovary” i „Miłość Peonii”. Nieodwzajemnione, odrzucone lub tragiczne uczucie niszczy człowieka od środka, pozbawia nadziei, burzy wewnętrzny spokój, odbiera radość życia, a często nawet i samo życie. Z jego powodu bohaterowie tracą sens egzystencji, cierpią psychiczne męki i czują się samotni, niezrozumiani oraz odosobnieni.

Nieszczęśliwa miłość w wielu przypadkach doprowadza do najtragiczniejszych skutków w postaci samobójstwa, które jest wyrazem bezsilności i pustki zawiedzionego kochanka. Z kolei twórcza siła uczucia powoduje, że bohaterowie przechodzą pozytywne metamorfozy wewnętrzne, znajdują swój sens życia, stają się szczęśliwi i spełnieni, zapominają o błędach przeszłości i zaczynają prowadzić nowe, lepsze życie. Jednak bez względu na to, czy miłość ma twórczy, czy destrukcyjny wpływ na losy bohaterów literackich, każdy z nich w dużym stopniu się dla niej poświęca i widzi w niej symbol szczęścia.

Bibliografia

I Literatura podmiotu:
1) Dostojewski Fiodor, Zbrodnia i kara, Warszawa, PIW, 1987,
2) Flaubert Gustave, Pani Bovary, Kraków, Zielona Sowa, 2003, ISBN 8373893261,
3) Herling-Grudziński Gustaw, Inny świat, Warszawa, Literat, 2009,
4) Orzeszkowa Eliza, Nad Niemnem, Warszawa, Czytelnik, 1967,
5) See Lisa, Miłość Peonii, Warszawa, Świat Książki, 2007, ISBN 9788324708970,
6) William Wharton, Spóźnieni kochankowie, Poznań, Rebis, 1997, ISBN 8371201990.

II Literatura przedmiotu:
1) Brown Frederick, Gustaw Flaubert: w niewoli słowa i kobiet, Warszawa, Twój Styl, 2008, ISBN 9788371634703, s. 363-371,
2) Nowacka Irena, Nad Niemnem, Lublin, Biblios, 2006, ISBN 8386581905, s. 18-21,
3) Polańczyk Danuta, Zbrodnia i kara Fiodora Dostojewskiego, Lublin, Biblios, 2012, ISBN 9788386581177, s. 36-38.

Ramowy plan wypowiedzi

1. Teza: Miłość może mieć zarówno twórczy i pozytywny, jak i destrukcyjny oraz niszczący wpływ na życie człowieka.

2. Kolejność prezentowanych argumentów:
a) Nad Niemnem: miłość do Jana Bohatyrowicza, która przyczynia się do pozytywnej metamorfozy wewnętrznej i nadaje sens życiu Justyny.
b) Zbrodnia i kara: miłość Sonii i Rodiona, która staje się dla głównego bohatera szansą na odpokutowanie win.
c) Pani Bovary: miłość jako wielkie rozczarowanie dla bohaterki, która nie potrafi pokochać swojego męża, gdyż nie spełnia jej oczekiwań; miłość oparta na niezrozumieniu, zdradzie i kłamstwa, która prowadzi do samobójstwa.
d) Inny świat: uczucie w obozie pomiędzy Jewgienią a Jarosławem, która daje im poczucie szczęścia, przywraca sens życia i pozwala uratować ludzką godność.
e) Spóźnieni kochankowie: uczucie pomiędzy dwojgiem głównych bohaterów, którzy dzięki niemu odnajdują w sobie to, co najlepsze i stają się ludźmi szczęśliwymi.
f) Miłość Peonii: niezależna od rodziców miłość jako zagrożenie dla ówczesnych zwyczajów, która jest przyczyną śmierci tytułowej bohaterki.

3. Wnioski:
a) Nieodwzajemniona, odrzucona lub niemożliwa do zrealizowania miłość staje się przekleństwem bohaterów literackich, od którego nie mogą się uwolnić, które głęboko ich rani i prowadzi do ostatecznego kroku, jakim jest samobójstwo.
b) Twórcza siła uczucia powoduje, że bohaterowie przechodzą pozytywne metamorfozy wewnętrzne, znajdują swój sens życia, stają się szczęśliwi i spełnieni, zapominają o błędach przeszłości i zaczynają prowadzić nowe, lepsze życie.
c) Bez względu na to, czy miłość ma pozytywny, czy negatywny wpływ na życie ludzkie, bohaterowie literaccy angażują się w nią całym sobą.