Motyw ojca i syna i ich relacja w literaturze

Ojciec i syn to dwie bardzo bliskie sobie postacie. W okresie dzieciństwa i młodości obowiązkiem tego pierwszego jest utrzymanie i zapewnienie dogodnych warunków bytowych swojej pociesze. Oprócz czysto materialnych aspektów życiowych ojciec powinien także wychować swego syna na prawego, męskiego i dojrzałego mężczyznę. Powinien być z niego dumny, a zarazem wspomagać i być mu podporą w trudnych chwilach. Takie są tradycyjne zapatrywania na relacje łączące ojca i syna. A jak na owe specyficzne, rodzinne stosunki zapatruje się literatura? Czy utrwala stereotypowe myślenie, o którym przed chwilą wspomniałem? Warto przyjrzeć się temu tematowi, co czyni niniejsza prac.

Przypowieść o synu marnotrawnym

Nie może dziwić fakt, iż motyw, o którym dziś będę mówił, jest obecny w literaturze od samych jej początków, wszak rola ojca i syna istniała od zarania dziejów ludzkości. Tak więc pierwsze wzmianki na ów temat odnajdujemy już w Biblii. Święta Księga chrześcijan przedstawia wiele opisów dotyczących skomplikowanych relacji między wychowawcą a latoroślą. Wystarczy choćby przypomnieć historię Abrahama czy syna marnotrawnego. Ja w swoim wystąpieniu chciałbym się skupić na tej drugiej przypowieści.

Opowiada ona o bogatym ojcu, który miał dwóch synów. W pewnym momencie swego życia młodszy z nich postanowił opuścić rodzinne strony. Jak sobie założył, tak też postąpił. Odchodząc z domu, zabrał przynależny mu majątek, który mógł rozdysponować zgodnie z własną wolą. Niedoświadczony młodzieniec szybko jednak roztrwonił cały odziedziczony majątek i w krótkim czasie znalazł się na skraju nędzy. Nie posiadał żadnych środków materialnych, a na dodatek doskwierała mu nie tylko samotność, ale także głód.

Nie dość, że sam nie miał co jeść, to na domiar złego rejony, na których się osiedlił, nawiedziło skrajne ubóstwo. Jego desperacja w zdobyciu pożywienia była tak wielka, że chciał zjeść paszę dla świń, co dla niego jako Żyda było niezwykle hańbiące i upokarzające. Lecz — ku jego zdziwieniu- nawet tym nie chciał nikt się z nim podzielić. Rozmyślając nad swoim losem, pomyślał, że nawet służący na dworze ojca żyją w lepszych warunkach niż on. Tak więc szybko zdecydował się powrócić do rodzinnego domu. Kiedy już dotarł do niego, poruszony ojciec urządził przyjęcie na jego cześć.

Znamienne jest również reakcja starszego brata, który uważał, że młodszy brat nie tylko za swoją niewierność i nielojalność nie powinien dostać nagrody w postaci przyjęcia, lecz także powinien otrzymać karę. W tym momencie ojciec dał do zrozumienia swemu pierworodnemu wychowankowi, że powinien się cieszyć, iż jego młodszy brat żyje. Jak więc widzimy, w przypowieści o synu marnotrawnym relacje między ojcem a synami są skomplikowane.

To opowiadanie uświadamia nam, że te stosunki powinny być bezinteresowne; nawet gdy syn nie zasługuje na pomoc, to rodzina, a przede wszystkim ojciec bez względu na wszystko powinien mu jej udzielić. Przypowieść o synu marnotrawnym pokazuje bezwarunkowe oddanie i uczucie między ojcem a synami. Gdyby wszystkie rodziny wzorowały się na przedstawionych przed chwilą postaciach, życie na świecie byłoby o wiele lepsze.

Doktor Piotr

Relacje między ojcem i synem ukazane przez „Doktorze Piotrze” Stefana Żeromskiego są bardzo skomplikowane. Widzimy bowiem dwie różne postacie – Dominika Cedzynę – szlachcica, dla którego jedną z najważniejszych wartości materialnych jest majątek, oraz jego syna, Piotra, chcącego zostać naukowcem. Na plany Piotra Dominik zapatruje się co najmniej sceptycznie, wolałbym bowiem, aby ten zajął się dobytkiem rodzinnym.

Mimo to ojciec godzi się z decyzją syna i jego wyjazdem na zagraniczne studia. Nie dość, że akceptuje tę sytuację, to na dodatek okrada swoich nieświadomych pracowników z pensji, aby zaoszczędzone pieniądze przesyłać synowi. Ta sytuacja pokazuje, jak bardzo Dominik kochał Piotra, syn był najważniejszą osobą w życiu staruszka. Rodzicielskie uczucie jest odwzajemniane przez syna, który przez okres swojej nauki pisze listy do Dominika.

Znamienny jest fakt, że ojciec nie czytał ich od razu, ponieważ wolał się nimi upajać kawałek po kawałku przez kilka. Stanowiły one bowiem jedyną rozrywkę dla zmęczonego życiem Dominika. Czteroletnia rozłąka potęguje tęsknotę między dwoma mężczyznami, którzy mimo terytorialnych barier są sobie bardzo bliscy. Jak widzimy, stosunki między ojcem a synem ukazane w „Doktorze Piotrze” są wręcz idealne. Żeromski pokazuje bowiem bezinteresowną, pełną poświęceń i gotową do wyrzeczeń miłość między tytułowym bohaterem utworu a jego wychowawcą. Sprawy komplikują się, kiedy Piotr powraca do rodzinnego i dowiaduje się, że ojciec okradał pracowników na jego rzecz. Ta sytuacja doprowadza do kłótni między mężczyznami, a w konsekwencji definitywnego rozstania.

Piotr musi wybierać między wiernością swoim zasadom a miłością ojcowską. Decyzja jest trudna, lecz ostatecznie decyduje się na to drugie. Reasumując, Stefan Żeromski w swoim dziele przedstawia nam niezwykłą miłość między ojcem a synem, która przegrywa z konfliktem pokoleń. Mimo to uważam, że relacje między Piotrem a Dominikiem są godne naśladowania.

Lalka

Jednym z bohaterów „Lalki” jest Ignacy Rzecki, ubogi mieszczanin pochodzący z rodziny charakteryzującej się patriotycznymi tradycjami. Ignacy jest niepoprawnym romantykiem, którego światopogląd ukształtował się na stałe już dzieciństwie. W tym czasie ojciec przekazał mu wartości, z którymi młody Rzecki identyfikuje się przez całe życie. Tata Ignacego wychował swego syna w duchu żołnierskim, wpajając mu przez całą młodość idee napoleońskie.

Podkreślał, że cesarz jest zbawieniem dla ludzkości, jedynym sprawiedliwym władcą, jaki kiedykolwiek się pojawił. Rzecki, natchniony wartościami, które wpoił mu ojciec, postanawia wyruszyć na Węgry i wcielić je w życie podczas powstania. Niestety, zryw narodowy okazuje się fiaskiem. Lecz nawet ta sytuacja nie doprowadza do relatywizacji światopoglądu wyznawanego przez Ignacego.

Bohater „Lalki” do końca życia z uwielbieniem wpatruje się w ród Bonapartych, uważając ich za zbawców świata. Jak widzimy, ojciec dla Rzeckiego był największym autorytetem, który ukształtował jego myślenie o świecie. Miał na niego ogromny wpływ, zarówno podczas życia, jak i po śmierci. Stąd wnioskować możemy, iż był to człowiek zarówno przekonujący, jak i kochający swą latorośl. Zaś Ignacy jest przykładnym synem, niemyślącym ani przez chwilę o tym, aby postąpić lub pomyśleć wbrew temu, co wpoił mu ojciec.

Ojciec objaśnia

Podmiotem lirycznym w wierszu Czesława Miłosza, jak wynika z jego tytułu, jest ojciec. Wnioskować możemy, że swoje słowa kieruje do dzieci, na co wskazuje użycie czasownika „rozpoznacie”. Osoba mówiąca w wierszu pokazuje swoim odbiorcom współczesną Europę. Słownie oprowadza słuchaczy po starym kontynencie, który opisuje jako ciekawy, piękny i fascynujący. Po kolei przedstawia stolice krajów: Warszawę, Rzym, Paryż i Pragę. Wskazuje także na Alpy, które są dla podmiotu lirycznego zarówno pociągające, jak i straszne.

Ojciec w wierszu Czesława Miłosza jest przewodnikiem, doświadczonym życiowo staruszkiem, który pokazuje swoim dzieciom – w kontekście tematu synom – jak wygląda świat, którego jeszcze nie było dane im poznać. Pociechy zaś są młodymi, dopiero wchodzącymi w życie dziećmi, które są bardzo ciekawe otaczającej je rzeczywistości. Reasumując, „Ojciec objaśnia” przynosi nam obraz ojca-przewodnika, który naucza i zajmuje ciekawymi opowieściami swoje dorastające pociechy.

Podsumowanie

Ojciec jest najważniejszą osobą w życiu każdego syna. Jest dla niego autorytetem i wychowawcą. Zaś syn to oczko w głowie każdego ojca. Relacje, o których dziś mówiłem, we wszystkich utworach są poprawne i bliskie stereotypowi, mówiącemu o tym, że stosunki między ojcem a synem są bliskie i lojalne. Ojciec stanowi w życiu każdego syna niezwykły autorytet i tylko od niego zależy, czy dorosły potomek będzie ciągle go uznawał.

Bibliografia

I Literatura podmiotu:
1) Miłosz Czesław, Ojciec objaśnia, W: Wiersze ostatnie, Kraków, Znak, 2006, ISBN 8324007415,
2) Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Poznań, Pallotinum, 1989, Nowy Testament, ŁK (15, 11-32), ISBN 8322803893,
3) Prus Bolesław, Lalka, Kraków, Zielona Sowa, 1998, ISBN 8372200017,
4) Żeromski Stefan, Doktor Piotr, Warszawa, Klasyka, 1996, ISBN 8386896809.

Ramowy plan wypowiedzi

1. Teza: Ukazanie relacji między ojcem a synem jest popularnym motywem, obecnym w literaturze od zarania jej dziejów.

2. Kolejność prezentowanych argumentów:
a) „Przypowieść o Synu Marnotrawnym”: wyrozumiały i sprawiedliwy ojciec, który przebacza błędy niefrasobliwego syna.
b) „Doktor Piotr”: szczera miłość pomiędzy synem, a ojcem, który jest gotów do poświęceń dla swojej pociechy.
c) „Lalka”: ojciec jako niepodważalny autorytet, od którego syn przejmuje światopogląd.
d) „Ojciec objaśnia”: ojciec jako doświadczony nauczycielom uczący życia swoich synów, którzy upatrują w nim autorytet.

3. Wnioski:
a) Ojciec dla syna jest autorytetem i przykładem.
b) Syn jest jedną najważniejszych postaci w życiu każdego ojca.
c) Relacje między ojcem a synem w ukazanych przeze mnie utworach są niemalże idealne.

 

Podobne wpisy

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *