Film drogi jako gatunek – cechy, założenia, przykłady

Film drogi to specyficzna gatunek kinowy, powstały w Stanach Zjednoczonych w latach 50. XX wieku, którego charakterystyka określa podróż głównych bohaterów jako najważniejszy element fabuły. Tułaczka i wędrówka to oś akcji skupiająca wokół siebie najistotniejsze wydarzenia i postaci. Filmy drogi obrazują poszukiwanie kluczowych wartości i ideałów oraz mówią o znaczących ludzkich problemach dotykających współczesnego człowieka.

Rain Man

Film „Rain Man” Barry’ego Levinsona opowiada historię dwóch braci, z których jeden – Charlie – jest normalnym, młodym i dbającym przede wszystkim o pieniądze przedsiębiorcą. Kiedy jego ojciec umiera, zostawiając po sobie cenny majątek, okazuje się, że zostaje on przepisany drugiemu synowi, o którym istnieniu Charlie nie miał pojęcia. Ów drugi syn jest starszy o 20 lat, ma na imię Ray i z powodu autyzmu żyje w szpitalu psychiatrycznym. Nie mogąc pogodzić się z tym, że większość majątku ma zostać przekazana właśnie jemu, Charlie porywa chorego brata i wybiera się z w nim w kilkudniową podróż.

W tym momencie bracia przemierzają swoją drogę, robiąc to nie tylko w sposób dosłowny, ale przede wszystkim wewnętrzny. Choć początkowo Charlie jest wobec Ray’a bardzo szorstki i wręcz opryskliwy, to po krótkim czasie nawiązuje się pomiędzy nimi nić porozumienia i silna więź. Wielogodzinne rozmowy z niezwykle utalentowanym matematycznie, lecz mającym różnego rodzaju dziwne przyzwyczajenia bratem sprawiają, że Charlie staje się osobą bardziej tolerancyjną, wyrozumiałą i nie tak wyniosłą jak wcześniej.

Pod wpływem wspólnej podróży młody buntownik zaczyna pojmować błędy, jakie popełnił w młodości i uświadamia sobie, że powinno się akceptować drugiego człowieka bez względu na jego przyzwyczajenia czy osobowość. „Rain Man” jako film drogi próbuje powiedzieć, że jeżeli na kimś nam zależy, trzeba tolerować go takim, jakim jest i nie można obrażać, że jego zachowanie nam nie pasuje. Z kolei dla Ray’a wędrówka z Charliem oznacza wydostanie się ze szpitala psychiatrycznego i możliwość obcowania z kimś powszechnie uważanym za normalnego.

Ostatecznie wspólna podróż samochodowa dwóch braci bardzo mocno ich do siebie zbliża i w ogromnym stopniu wzbogaca wewnętrznie, pozwalając na dojście do pewnych życiowych prawd i stanie się lepszymi, bardziej wyrozumiałymi ludźmi. W jej trakcie poznają nie tylko siebie nawzajem, ale również mogą zajrzeć we własne dusze i umysły.

Doskonały świat

„Doskonały świat” Clinta Eastwooda opowiada historię pewnego zbiegłego więźnia porywającego małego chłopca i uciekającego wraz z nim przed policją. Widzimy więc, jak główny bohater pod postacią Kevina Costnera razem z kilkuletnim chłopcem przemierza prerie, pola kukurydzy i zielone łąki, dzięki czemu widz dokładnie poznaje jego osobowość i historię życia. Wyłania się z niej obraz człowieka skrzywdzonego przez los, który przez trudne dzieciństwo wkroczył na drogę bezprawia.

Warunki, w jakich się wychował, niejako zmusiły go do tego, ponieważ od dziecka żył na ulicy, miał kontakt z agresją, a rodzice nie interesowali się jego losem. Łagodny wizerunek głównego bohatera zostaje dodatkowo dopełniony przez opiekę, jaką roztacza nad podawanym chłopcem. Ich relacje stały się niemal takie same jak na linii ojciec-syn, co staje się jeszcze bardziej wymowne, kiedy weźmie się pod uwagę fakt, że porwany chłopiec wychował się bez ojca.

Wszystko to składa się na sentymentalną i wzruszającą opowieścią o pragnieniu miłości, ciepła rodzinnego, odpowiedzialnym wychowaniu i bliskiej, jaka może wywiązać się pomiędzy dorosłym mężczyzną a dzieckiem. „Doskonały świat” mówi również o tym, żeby zbyt pochopnie nie oceniać człowieka i mimo wszystko dać mu szanse, czego przykładem jest postać głównego bohatera, który pomimo że jest kryminalistą, wzbudza w widzu sympatię i współczucie.

Prosta historia

Filmem drogi jest „Prosta historia” Davida Lyncha. Przedstawia on historię pewnego staruszka, który otrzymuje informację o ciężkiej chorobie brata, z którym się wcześniej pokłócił, dlatego postanawia go odwiedzić. W długą podróż udaje się swoim traktorem-kosiarką, co bynajmniej jej nie przyspiesza, ale za to pozwala spotkać po drodze wielu rozmaitych ludzi uświadamiających mu, co jest w życiu najważniejsze, a także uczących się od niego najprostszych egzystencjalnych prawd.

Widzimy więc, jak staruszek naucza młodą, zbuntowaną dziewczyną, która uciekła z domu, że rodzina jest najważniejsza, a dwaj bracia bliźniacy przekonują go, że odrzucając brata i kłócąc się z nim, w istocie zabija cząstkę siebie. Długa i powolna podróż głównego bohatera pozwala mu dojrzeć i stać się człowiekiem odpowiedzialnym nie tylko za siebie, ale również za innych ludzi, w tym przede wszystkim za najbliższych. Dzięki niej dorasta do zgody z bratem i przekonuje sam siebie, że pojednanie z nim jest konieczne.

„Prosta historia” w niezwykle nieskomplikowany i prosty, ale nie prostacki sposób mówi o najważniejszych ludzkich wartościach, o których w dzisiejszym, pędzącym świecie wielu z nas zapomina. W pogoni za pieniędzmi i karierą nie dbamy zanadto o rodzinę, miłość, przyjaźń i zrozumienie drugiego człowieka, co – jak pokazuje podróż staruszka z filmu Davida Lyncha – jest błędem, który prędzej czy później będziemy chcieli naprawić. „Prawdziwa historia” mówi, że lepiej, aby zrobić to prędzej, ponieważ później może zabraknąć czasu.

Wszystko za życie

„Wszystko za życie” Seana Penna przedstawia historię Chrisa – absolwenta studiów podejmującego decyzję o całkowitej zmianie swojego życia. Aby rozpocząć je na nowo, rozdaje cały zgromadzony majątek i udaje się w tułaczkę autostopem na Alaskę. Główny bohater to nonkonformista i buntownik, który nie godzi się zaszufladkowanie swojego życia i prowadzenie go w taki sposób, jak wymagają tego społeczne i kulturowe oczekiwania oraz konwenanse. Nie obchodzą go sztywne zasady dzisiejszego społeczeństwa i wąsko określona ścieżka rozwoju, zaczynająca się od skończenia studiów i biegnąca poprzez zdobycie pracy, założenie rodziny, kupno domu oraz wychowanie dzieci.

Chris nie dba o karierę zawodową, dobra materialne i posłuch wśród innych ludzi, a ponad wszystko ceni wolność, toteż ucieka z dala od wielkomiejskiego zgiełku i zaszywa się w dzikim i dziewiczym lesie na Alasce. Jego postawa nie jest jednak idealistyczną mrzonką i naiwną pretensjonalnością mającą uwolnić go od zbyt dużych wymagań współczesności, ponieważ w jej trakcie wymaga bardzo dużo od siebie. Pracuje nad sobą i stale dąży do ideału pełnej wolności, dlatego nigdzie nie zostaje na dłużej i nie nawiązuje z nikim trwalszych relacji, mimo że w czasie swojej podróży poznaje wielu ludzi.

Ostatecznie kończy się ona jednak śmiercią głównego bohatera, który umiera ze względu na trudne warunki panujące na Alasce. Wówczas również pojmuje, że wybór samotności i izolacji od świata oraz innych ludzi był złą decyzją. Zrozumiał, że zachował się zbyt samolubnie, idealistycznie, naiwnie i próżnie, jednak umarł spełniony i ze świadomością, że zrobił tyle, ile mógł, aby poznać sens ludzkiej egzystencji i osiągnąć zamierzony cel. „Wszystko za życie” to niebanalny film drogi, który mówi o najbardziej fundamentalnych ludzkich wyborach i wartościach. Podejmuje on temat wolności, życia w społeczeństwie, zrozumienia własnego „ja” i próby odpowiedzi na najprostsze, a zarazem podstawowe pytania egzystencjalne.

Thelma i Louise

Kultowa produkcja Ridley’a Scotta zatytułowana „Thelma i Louise” ukazuje historię dwóch kobiet, co odróżnia to dzieło od wszystkich wcześniej zaprezentowanych, gdzie główne role odgrywali mężczyźni. Thelma i Louise to stateczne i znudzone życiem panie, które postanawiają się trochę zabawić i odpocząć od szarej codzienności podczas wypadu w góry. Pozornie niewinna wycieczka zamienia się w długą i pełną przygód oraz niebezpieczeństw podróż. Decyzja o ucieczce wynika z faktu, że Louise zabija mężczyznę, który chciał zgwałcić Thelmę, dlatego, nie wierząc w uniewinnienie, postanawiają zbiec policji.

Długa i trudna podróż odciska silne piętno na życiu, zachowaniu i osobowościach bohaterek. Za jej sprawą Thelma i Louise ze statecznych i zrezygnowanych kobiet przeistaczają się w świadome swoich celów, odważne, zbuntowane i zdeterminowane przyjaciółki. Wspólnie odnajdują wolność i uciekają od okrutnego i nudnego świata zdominowanego przez brutalnych i prostackich mężczyzn. Podróż pozwala im na poznanie swoich prawdziwych charakterów i wyzwolenie z siebie postaw i zachowań, o których by nawet wcześniej nie pomyślały. Przechodzą wewnętrzną metamorfozę i odnajdują w sobie wielkie pokłady siły oraz odwagi, o czym najdobitniej świadczy końcowa scena, kiedy zamiast dać się złapać policji, decydują się na zjazd do Kanionu Kolorado, co kończy się śmiercią i symbolicznym wyborem wolności.

Podsumowanie

Filmy drogi mówią o najważniejszych i najbardziej elementarnych ludzkich problemach, takich jak wolność, zrozumienie drugiego człowieka, przyjaźń, sens życia, wybaczenie czy tolerancja. Filmy drogi poruszają tego typu problemy poprzez podróż głównego lub głównych bohaterów, którzy w jej trakcie poznają własne „ja”, próbują zrozumieć innych ludzi, samych siebie i otaczający ich świat, a także przechodzą głęboką metamorfozę wewnętrzną. Wędrówka pozwala im dojrzeć i stać ludźmi świadomymi własnych celów i dążeń. Najczęściej są to idealiści i buntownicy wyrażający dezaprobatę wobec współczesnego świata. Za swoją nonkonformistyczną postawę często płacą najwyższą cenę, tak jak to miało miejsce w przypadku głównych bohaterów „Cudownego świata”, „Thelmy i Louise” oraz „Wszystko za życie”.

Bibliografia

I Literatura podmiotu:
1. Eastwood Clint, Doskonały świat, USA, Warner Bros. Pictures, 1993,
2. Levinson Barry, Rain Man, USA, United Artists, 1988,
3. Lynch David, Prosta historia, Francja, USA, Wielka Brytania, Canal+, 1999
4. Penn Sean, Wszystko za życie, USA, Into the Wild, 2007,
5. Scott Ridley, Thelma i Louise, USA, Metro-Goldwyn-Mayer, 1991.

II Literatura przedmiotu:
1. Film drogi, hasło słownikowe, dostęp online, http://portalwiedzy.onet.pl/124826,,,,film_drogi,haslo.html, 11.03.2013,
2. Paczkowski Witold, Film drogi na wybranych przykładach, dostęp online: http://www.film.org.pl/prace/film_drogi.html.

Ramowy plan wypowiedzi:

1. Teza: Film drogi to gatunek mówiący o ważnych egzystencjalnych problemach, którego osią fabuły jest podróż głównego lub głównych bohaterów.

2. Kolejność prezentowanych argumentów:
1) Ranin Man: podróż dwóch braci, którzy dzięki niej stają się lepszymi ludźmi i wzajemnie się inspirują; film mówiący o tolerancji, akceptacji, zrozumieniu i braterstwie.
2) Doskonały świat: ucieczka głównego bohatera i porwanego przez niego chłopca, za pośrednictwem której reżyser dotyka problemów pragnienia miłości, relacji ojciec-syn, złego wychowania i zbyt pochopnego oceniania drugiego człowieka.
3) Prosta historia: historia tułaczki starszego mężczyzny, który w jej trakcie dojrzewa i staje się człowiekiem świadomym sensu życia.
4) Wszystko za życie: opowieść o młodym człowieku, który porzuca wszystko i udaje się w podróż na Alaskę, próbując stać się w pełni wolnym i niezależnym człowiekiem.
5) Thelma i Louise: ucieczka głównych bohaterek przed policją, które dzięki niej przechodzą głęboką metamorfozę wewnętrzną.

3. Wnioski:
1) Filmy drogi mówią o takich problemach jak wolność, zrozumienie drugiego człowieka, przyjaźń, sens życia, wybaczenie czy tolerancja.
2) Filmy drogi poruszają ważne problemy poprzez podróż głównego lub głównych bohaterów, którzy w jej trakcie poznają własne „ja”, próbują zrozumieć innych ludzi, samych siebie i otaczający ich świat oraz przechodzą głęboką metamorfozę wewnętrzną.
3) Głównymi bohaterami filmów drogi są idealiści i buntownicy, którzy w trakcie podróży przechodzą głęboką metamorfozę wewnętrzną, a także poznają własne „ja”, próbują zrozumieć innych ludzi, samych siebie i otaczający ich świat.