Przyjaźń w utworach Tolkiena

Przyjaźń to wyjątkowa relacja łącząca dwie bliskie sobie osoby, które są sobie oddane, wspierają się wzajemnie, spędzają wspólnie czas, dobrze się rozumieją i potrafią sobie szczerze zaufać. Posiadanie przyjaciela ma ogromne znaczenie w życiu człowieka, jednak jego pozyskanie wymaga dużego wysiłku i poświęcenia, mimo że tak łatwo go stracić.

Jeśli jednak udaje się zbudować przyjacielską relację z drugim człowiekiem, trwa ona przez długi czas na dobre i na złe i jest bardzo silną, niemal nierozerwalną więzią. Motyw przyjaźni jest jednym z głównych tematów w twórczości Tolkiena i należy do najistotniejszych wartości dla jego bohaterów.

Hobbit, czyli tam i z powrotem

„Hobbit, czyli tam i z powrotem”. Przedstawia ona historię grupy krasnoludów, którzy pod przewodnictwem czarodzieja Gandalfa i wraz z jednym hobbitem – Bilbo Bagginsem – wyruszają na wyprawę do Samotnej Góry, aby dokonać zemsty na smoku Smaugu i odebrać mu skradziony wcześniej przez niego skarb. Przyjaźń pomiędzy hobbitem a krasnoludami rodzi się długo i powoli, ponieważ początkowo Bilbo jest przez nich wyszydzany i postrzegany jako tchórzliwy leń. Dopiero wspólne przeżycia i umiejętność dowiedzenia przez hobbita, że zasługuje na bycie przyjacielem krasnoludów, przekonują ich, że warto go obdarzyć zaufaniem.

Mianowicie Bilbo wielokrotnie poświęca się dla drużyny i przełamuje własne bariery oraz poczucie strachu, ratując życie kompanom, tak jak wówczas, gdy zabija wielkiego pająka i wyciąga ich z pułapki, a następnie uwalnia ich z niewoli Króla Elfów. Ponadto hobbit potrafi wziąć na swoje barki odpowiedzialność za kompanię i podjąć się wyzwań, których inni nie są w stanie wykonać, o czym świadczą zwiady u wroga czy znalezienie sposobu na otwarcie wejścia do Samotnej Góry. W powieści Tolkiena przyjaźń jest zatem wymagająca i łączy się z lojalnością, wytrwałością oraz zaangażowaniem. Polega ona na wzajemnym wsparciu, bezinteresownej pomocy i wspólnym dążeniu do celu, a jej efekt to jedność i wspólnota głównych bohaterów, którzy dzięki nim mogą zrealizować swoje plany.

Dzielone razem doświadczenia i przeżycia oraz zaufanie do siebie są u Tolkiena fundamentem przyjaźni rozumianej jako blika relacja emocjonalna, potwierdzona nie tylko czynami, ale również gestami i słowami. Opisana przez Tolkiena przyjaźń cechuje się ponadto szlachectwem, wiernością i poświęceniem. Bohaterowie powieści potrafią okazywać sobie wdzięczność i szczerze się doceniają, o czym świadczy chociażby płomienna przemowa Thorina chwaląca Bilba po odnalezieniu przez niego sposobu na wejście do Samotnej Góry. Serdeczne stosunki łączą hobbita również z Balinem, który wraz z Gandalfem odwiedza głównego w jego domu już po zakończeniu misji.

Mówiąc o przyjaźni w „Hobbicie”, nie można zapominać o wspomnianym Gandalfie – potężnym czarodzieju i przewodniku całej wyprawy. Należy go uznać za opiekuna całej kompanii i bohatera, wobec którego wszyscy wyrażają bezgraniczne zaufanie i w którym mają największe oparcie. Każdy wykonuje jego zadania i rozkazy i nikt nie podważa jego przywódczej roli. On z kolei odwdzięcza się swoją pomocą i wstawiennictwem w najtrudniejszych chwilach, wydostając krasnoludów i Bilba z problemów, jak np. wówczas, gdy w jaskini Goblinów pokonuje Wielkiego Goblina.

Warto także zwrócić uwagę na przyjaźń pomiędzy samymi krasnoludami, symbolizowaną m.in. przez Thorina i Balina, którzy na wspólnych tułaczkach i wędrówkach spędzili dużą część życia. Nic więc dziwnego, że w trakcie Bitwy Pięciu Armii Balin wynosi przyjaciela z pola bitwy, zaś inny krasnolud o imieniu Fili umiera w obronie zaatakowanego przez orków Thorina. Przyjaźń w powieści Tolkiena jest wobec tego heroiczna i pozwala być pewnym, że w razie potrzeby zawsze otrzyma się pomoc od wiernych kompanów, którzy nigdy nie zostają się w potrzebie.

Władca Pierścieni

Podobnie jak „Hobbit, czyli tam i z powrotem”, tak i powieść „Władca Pierścieni” przedstawia dzieje grupy bohaterów realizujących wspólnie ważne zadanie mające na celu uratowanie świata przed złem. Przyjaźń pomiędzy nimi nie pojawia się od razu, a dopiero po wspólnych doświadczeniach i bliskim poznaniu się. Bohaterowie współpracują ze sobą, mogą sobie ufać i liczyć na siebie w każdej sytuacji. Szczególnie bliska relacja łączy Froda i Sama, którzy nie odstępują się na krok i towarzyszą sobie praktycznie przez cały czas trwania misji. Sam ślepo służy swojemu panu, jak określa Froda, dlatego ich przyjaźń ma formę identyczną jak pomiędzy sługą a panem, co wcale nie umniejsza jej szczerości i istocie.

O ogromnym szacunku Sama do głównego bohatera świadczy jego niezwykle radosna reakcja i łzy szczęścia na wieść, że będzie mógł się udać z Frodem na wyprawę. Szczerość przyjaźni pomiędzy dwoma hobbitami potwierdza ich wzajemne wsparcie, np. kiedy Sam ratuje Froda ze szpon wielkiego pająka i ostrzega go przed wzrokiem Oka Saurona lub gdy wyciąga go z pułapki orków w wieży Cirith Ungol. Z kolei Powiernik Pierścienia mocno martwi się o swojego kompana i stara się, aby nic mu się nie stało, bo obciążyłoby to jego sumienie.

Dowodem na ich przyjaźń są jednak nie tylko czyny, ale również gesty i słowa. Nie ograniczają się one bowiem do wyrazów zachwytu Sama nad Frodem czy podziękowań Froda dla Sama, lecz dotyczą wręcz fizycznej bliskości pomiędzy bohaterami. Mianowicie gdy Sam trzęsie się z zimna i nie może wytrzymać mrozu, Frodo ogrzewa go swoim ciałem. Obaj cieszą się swoją obecnością, wspierają się zawsze i wszędzie, nie opuszczają się na krok, a przy tym odnoszą się do siebie z niezwykłą serdecznością, używając słów „drogi Frodo”, „ukochany Samie” czy „najdroższy panie”.

Wielokrotnie się przytulają, pocieszają i rozmawiają na najbardziej osobiste tematy, a po spełnieniu misji dziękują sobie za towarzystwo. Ich przyjaźń jest dostojna, poważna i doniosła, czego bynajmniej nie można powiedzieć o więzi łączącej Gimliego i Legolasa. Wszak są oni skrajnie różnymi postaciami – Legolas to dostojny i elegancki elf, a Gimli to nerwowy i wybuchowy krasnolud. Co więcej, ich wyjątkowa przyjaźń istnieje pomimo stereotypu, że krasnoludy i elfy się nienawidzą, co pokazuje, że dla Tolkiena przyjaźń nie miała żadnych granic. Stosunki pomiędzy Gimlim a Legolasem są pełne docinek, wzajemnych uszczypliwości i rywalizacji, ale obaj są gotowi na największe poświęcenie, pełną wierność i ofiarność wobec siebie.

Dumnie i odważnie walczą u swojego boku, uzupełniając się wzajemnie i choć co chwilę żartują na swój temat i kpią z siebie, to pod płaszczem zgryźliwości kryje się prawdziwa przyjaźń bazująca na zaufaniu, lojalności i gotowości do wsparcia. Gimli i Legolas podróżują na jednym koniu, wspólnie płyną łódką, a nawet udają się w zamorską podróż do Amanu, w którą elf zabiera krasnoluda, co było wydarzeniem wcześniej niespotykanym. Natomiast wcześniej Gimli zaprowadza Legolsa do Błyszczących Jaskiń Aglarondu, gdzie żaden elf nigdy nie miał wstępu. Z kolei podczas wizyty w Morii Legolas ratuje Gilmiemu życie, kiedy nieomal nie spada w przepaść.

Większość czasu spędzają razem, podróżując przez Anduinę, ścigając Uruk-Hai, broniąc Helmowego Jaru czy walcząc na Polach Pelennoru, dlatego ich relacja, początkowo pełna niechęci, a nawet nienawiści z uwagi na ich rasowe pochodzenie, zamienia się w prawdziwą i dojrzałą przyjaźń. Inna scena uwypuklająca motyw przyjaźni we „Władcy Pierścieni” dotyczy śmierci Boromira, kiedy Aragorn całuje umierającego kompana i w ostatnich chwilach jego życia trzyma go za rękę.

Następnie drużyna urządza Boromirowi uroczysty pogrzeb wojownika, mimo że ten wcześniej zdradził kompanię i zaślepiony blaskiem pierścienia, zaatakował Froda. Przed śmiercią Boromir udowodnia bowiem swoją przyjaźń wobec Froda i hobbitów, ratując im życie przed atakiem orków i naprawiając swój błąd. Należy również przypomnieć, że Aragorn i Gandalf decydują się na skazany na klęskę atak na Czarną Bramę, aby Frodo i Sam mogli dojść do Góry Przeznaczenia.

Podsumowanie

Motyw przyjaźni jest jednym z głównych tematów twórczości Tolkiena, a przyjaźń należy do najistotniejszych wartości dla bohaterów jego dzieł. Przyjaźń pomiędzy nimi pokonuje bariery i przełamuje stereotypy oraz uprzedzenia, czego dowodzi relacja pomiędzy panem a sługą – Frodem i Samem; elfem i krasnoludem – Legolasem i Gimlim oraz krasnoludami a Bilbem. Przyjaźń u Tolkien jest trudna i wymagająca, ponieważ dojrzewa przez długi czas i musi zostać potwierdzona przez czyny. Z całą pewnością bazuje ona zaufaniu, lojalności, wzajemnym wsparciu i gotowości do poświęcenia. Dzięki temu bohaterowie mogą na siebie liczyć w każdej sytuacji i wspólnie realizować cel, do którego dążą.

Co istotne, o swojej przyjaźni mówią otwarcie, są wobec siebie serdeczni i nie wstydzą się swoich uczuć ani nawet bliskości fizycznej. W efekcie ich przyjaźń jawi się jako całkowicie odmienna od tej, którą znamy współcześnie – nieco płytkiej, zdystansowanej i opartej na zabawie. W odróżnieniu od niej tolkienowska przyjaźń jest prawdziwa, niezwykle głęboka, trwa na śmierć i życie oraz daje satysfakcję, spełnienie i poczucie, że co by się nie działo, zawsze ma się bliską osobę u boku.

Bibliografia

Literatura podmiotu:

  • Tolkien J.R.R., Hobbit, czyli tam i z powrotem, Warszawa, Amber, 2011, ISBN 9788324139514,
  • Tolkien J.R.R., Władca Pierścieni, Warszawa, Puls, 1990, ISBN 8307021731.

Literatura przedmiotu:

  • Hartwig-Sosnowska J., Wyobraźnia bez granic, Warszawa, Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, 1987, rozdz.: Władca Pierścieni: cały świat w każdym z nas, ISBN 832032209X, s. 134-162,
  • Lichański J. Z., „Władca Pierścieni” Johna Ronalda Rueala Tolkiena, W: Średniowiecze, red. Zbytniewska K., Warszawa 2003, s. 64-69,
  • Szyjewski A., Prawda a mit: klucz do Tolkienowskiego świata, Znak, 2004, nr 9, 19-34.

Ramowy plan wypowiedzi

Teza: Motyw przyjaźni jest jednym z głównych tematów w twórczości Tolkiena, a przyjaźń należy do najistotniejszych wartości dla bohaterów jego dzieł.

 Kolejność prezentowanych argumentów:

  1. Hobbit, czyli tam i z powrotem: dojrzewająca i trudna, ale szczera i udowodniona czynami przyjaźń między hobbitem Bilbem a krasnoludami; skomplikowana przyjaźń, która bazuje na zaufaniu, wzajemnym poświęceniu i gotowości do współpracy.
  2. Władca Pierścieni: różne obrazy przyjaźni pomiędzy bohaterami; przyjaźń jako element scalający grupę, która pozwala Drużynie Pierścienia i Frodowi osiągnąć cel oraz mieć poczucie, że w każdej chwili można liczyć na pomoc bliskiej osoby.

Wnioski:

  1. Przyjaźń w dziełach Tolkiena pokonuje bariery i przełamuje stereotypy oraz uprzedzenia.
  2. Przyjaźń u Tolkien jest trudna i wymagająca, ponieważ dojrzewa przez długi czas i musi zostać potwierdzona przez czyny.
  3. W utworach Tolkiena przyjaźń bazuje ona zaufaniu, lojalności, wzajemnym wsparciu i gotowości do poświęcenia.
 

Podobne wpisy

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *