Motyw kłótni w literaturze. Przedstaw sposoby jego ujęcia

Między ludźmi dochodzi do kłótni, kiedy różnią się ich opinie na dany temat, kiedy nie potrafią dojść do porozumienia, a emocje biorą górę nad rozsądkiem. Niektórzy z ludzi mają osobowość, która sprzyja wybuchowości i są wówczas bardziej podatni na konflikty. W dziełach literackich różnych epok motyw kłótni jest istotny dla fabuły utworów. Ukazuje on słabości bohaterów, ich reagowanie na trudne sytuacje i innych ludzi.

Autorzy dzieł literackich posługują się kłótnią, która zazwyczaj rozjaśnia sytuację, otwiera oczy bohaterom na poszczególne problemy i nie zawsze ma destrukcyjne konsekwencje, jakich można by się spodziewać. Tematem mojej pracy jest: „Na wybranych przykładach przedstaw funkcjonowanie motywu kłótni w literaturze różnych epok.” Pragnę zaprezentować go na podstawie wybranych przeze mnie utworów literackich, prezentujących poszczególne epoki literackie, tj. „Moralność Pani Dulskiej” Gabrieli Zapolskiej, „Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza oraz „Ferdydurke” Witolda Gombrowicza.

Moralność pani Dulskiej

Słowo „dulszczyzna” stosowane jest w mowie potocznej, a oznacza moralną obłudę, hipokryzję, egoizm, materializm oraz wygórowane mniemanie o sobie. Źródłem tego pojęcia jest pozytywistyczny dramat Gabrieli Zapolskiej „Moralność Pani Dulskiej”, w którym tytułowa bohaterka charakteryzuje się wymienionymi cechami. Aniela Dulska jest kobietą wiecznie dbającą o pozory, a jedyne, czym się przejmuje, to co inni ludzie powiedzą na temat jej i jej rodziny. Dlatego też, stara się wśród sąsiadów grać kobietę idealną, idealizując również członków swojej rodziny. Jednocześnie, Aniela Dulska jawnie krytykuje zachowania ludzi, ocenia ich działania, nie widząc występków swojego syna.

Przez zachowanie kobiety, życie rodziny Dulskich opiera się na obłudzie, fałszu i podwójnej moralności. Dulska, jako właścicielka kamienicy, permanentnie wszczyna kłótnie ze służbą. Są to jednakże jednostronne kłótnie, ponieważ kobieta przyczyny na swoich pracowników z byle powodu. Zwykle konflikty te dotyczą zbyt dużego zużywania opału, czy pozostawienia jakiegoś przedmiotu nie tak, gdzie by sobie życzyła. Felicjan Dulski, mąż Anieli, jest jej zupełnym przeciwieństwem. Kiedy jego żona ciągle wszczyna kłótnie, krzyczy, zwraca każdemu uwagę i krytykuje, Felicjan jest wobec tego bierny i nie reaguje. Nie poddaje się prowokacjom kobiety, jedynym jego komentarzem podczas rodzinnych konfliktów jest zdanie: „A niech was diabli!!”.

Postawa Felicjana jest oczywista, ze względu na dominującą pozycję Anieli Dulskiej w rodzinie, która z łatwością wydaje zarobione przez męża pieniądze. Przyczyną największej kłótni utworu, dotyczącej rodziny Dulskich jest romans Zbyszka i Hanki oraz jego konsekwencje. Kiedy okazuje się, że młoda kobieta jest w ciąży, wybucha ogromna kłótnia. W konflikt włącza się Juliasiewiczowa, która wyjawia tę tajemnicę Anieli Dulskiej, mimo że ta doskonale wiedziała o tym, co się dzieje między jej synem, a Hanką, tylko udawała, że nie ma problemu. W złości postanawia wyrzucić ciężarną kobietę z domu, by nieślubne dziecko nie wywołało skandalu wśród otoczenia.

Sytuacja kłótni jest wręcz komiczna, ponieważ każdy z uczestników konfliktu próbuje robić innemu na złość. Zbyszek, by sprowokować matkę stwierdził, że kocha Hankę i chce ją poślubić, wiedząc, że Dulska nigdy do tego nie dopuści. Rodzina Dulskich jest ukazana przez autorkę jako wyjątkowo konfliktogenna, kłótnie ukazane przez Zapolską miały istotne znaczenie. Aniela Dulska, żyjąc w wiecznym kłamstwie i obłudzie, prowokowała konflikty, była kobietą impulsywną, nerwową i głośną. Jednocześnie jej złośliwość i bezduszność powodowały, że wszczynała awantury z każdym, z kim miała do czynienia. Wykorzystywała swoją dominującą pozycję do stawiania na swoim za wszelka cenię. Dlatego też, moment, w którym zmuszona była zapłacić Hance odszkodowanie, był jej osobistą porażką, ponieważ kłótnia ta nie miała zakończenia, jakiego by sobie życzyła.

Pan Tadeusz

„Pan Tadeusz” to jeden z najwybitniejszych romantycznych dzieł Adama Mickiewicza. Bardzo istotnym dla fabuły działa jest konflikt między jego bohaterami, który wybuchł, kiedy spotkali się oni po polowaniu na wieczerzy. Wówczas, roztrząsane zostaje, kto zasłużył na nagrodę, jaką jest skóra z niedźwiedzia. Podkomorzy, podejmując decyzję, ofiaruje to trofeum Tadeuszowi i Hrabiemu, który zaczyna wspominać salę myśliwską w domu Horeszków. Przemyślenia mężczyzny dążą do tego, że dochodzi on do wniosku, iż jest gościem Sopliców, mimo iż jest we własnym zamku. Jednocześnie, postanawia oddać nagrodę, ponieważ w swoim małym domu nie ma miejsca na tak wspaniałe i wyjątkowe trofeum, dlatego też poczeka, aż Sędzia odda mu zamek.

Sytuacja zrobiła się wówczas bardzo nerwowa, podkomorzy starał się zażegnać narastający konflikt, jednak jak kula śnieżna rozpędziła się awantura. Emocje wzrosły, gdy Gerwazy posunął się do ostrej wymiany zdań z Podkomorzym, wszyscy wiedzieli, że skończy się kłótnią. Głównym powodem konfliktu był nierozwiązany problem zamku, oraz żal Gerwazego do Hrabiego, który według Klucznika, żyje dobrze z Soplicami, plamiąc swój honor. Zdenerwowany Gerwazy, rzucając w Woźnego pękiem kluczy, rozpoczął prawdziwą awanturę. Oburzony Podkomorzy, wytrącony z równowagi postanowił chwycić za broń, by dać nauczkę Horeszce.

Sytuacja podczas uczty staje się wówczas niebezpieczna, Tadeusz wyzywając Hrabiego na pojedynek spowodował, że emocje jeszcze bardziej się podniosły. Telimena zemdlała z przerażenia, mężczyźni zaczęli rzucać w siebie przedmiotami, zasłaniając się jednocześnie drewnianymi ławami, by uniknąć uderzeń. Po dłuższej chwili, kiedy zrobiła się już bardzo niebezpiecznie, goście zaczęli uciekać z zamku w obawie o swoje życie. Głównym powodem kłótni między uczestnikami uczty był zamek i wieś, która od czterystu lat należała do rodu Horeszków, a zamieszkiwali w nim Soplicowie, którzy dostali go po Targowicy. W rozmowie, Hrabia Horeszko, namówiony przez Gerwazego nie ma zamiaru poprzestać na jednej awanturze, a zorganizować zajazd, by odebrać to, co należy do niego.

Przedstawiony przez Mickiewicza konflikt ukazuje, jak emocje, które są uśpione w pewnym momencie i tak dadzą o sobie znać. Kłótnia po polowaniu jest punktem kulminacyjnym dla wszystkich bohaterów utworu. W rzeczywistości prowodyrem tego był sam Gerwazy, który podsycał Hrabiego Horeszkę, próbując przekonać go do walki o swój majątek. Klucznik, nie ukrywał swojego żalu i wyrzutów wobec Sopliców i chciał, by Horeszko porzucił swoją sentymentalną i romantyczną naturę i zaczął dbać o swój rodzinny interes.

Horeszko, dotychczas nie przejmował się prowokacjami Gerwazego, dopiero konflikt podczas uczty ukazuje, jego urażoną dumę i ambicję. Skóra niedźwiedzia, jaką otrzymał od uczestników kolacji, zinterpretował negatywnie, co wzmocniło długotrwałe podsycanie przez Gerwazego. W efekcie, kłótnia po polowaniu zmieniła znacznie dalszą fabułę utworu, ponieważ po niej rozpoczęła się organizacja zbrojnego najazdu na Sędziego, którego celem miało być wyegzekwowanie praw do zamku.

Ferdydurke

Powieścią pełną konfliktów i walki z konwenansami, należącą do epoki dwudziestolecia międzywojennego jest niezaprzeczalnie „Ferdydurke” Witolda Gombrowicza. Józio, główny bohater dzieła, permanentnie próbuje przełamać i uwolnić się od formy i narzucanej przez innych gęby. Przez pojęcie „gęby” autor rozumiał wszelkie relacje międzyludzkie i maski społeczne, jakie są narzucane ludziom przez innych i jakie człowiek przyjmuje i bezmyślnie się na nie godzi. W związku z tym, popada w konflikty z najbliższym otoczeniem, co widocznie jest głównie w szkole, w której nie dbano o działania twórcze uczniów, a ich zachowania zgodne z góry założonymi zasadami.

Bohater popada również w konflikt z rodziną Młodziaków. Józio nie zgadza się z mieszczańskim zakłamaniem i ułudą, jaką reprezentowała ta rodzina. Kłótnie z otoczeniem głównego bohatera są stałym elementem fabuły. Józio widzi, że wszystko wokół niego oparte jest na zakłamaniu, materializmie i braku moralności. Nie potrafi sobie z tym poradzić. Autor ukazuje, iż kłótnie i konflikty mimo że na pierwszy rzut oka mają negatywne konsekwencje, mogą być również początkiem czegoś lepszego. Niejednokrotnie otwierają uczestnikom oczy, uświadamiają ich aktualną sytuację i błędy, które dotychczas popełniali. Gombrowicz stworzył bohatera, który nie godząc się na konwenanse i narzucane mu przez innych ludzi zachowania, popada w wiele kłótni i konfliktów.

Józio, chcąc się wyzwolić z fałszu i obłudy, która jest wszędzie, stara się przed tym uciec i namówić innych ludzi na walkę i ucieczkę. Doskonałym przykładem życia ówczesnych mieszczan jest rodzina Młodziaków, którzy, podobnie jak rodzina Dulskich z utworu Gabrieli Zapolskiej, żyli w kłamstwie i obłudzie, udając ludzi, którymi w rzeczywistości nie są. Przyjmując maskę ludzi nowoczesnych i wyzwolonych, w rzeczywistości są konserwatywni i nieznoszący sprzeciwu. Kłótnia, która wybucha między Młodziakami, a schowanym w szafie w pokoju jego córki profesora Pimko, staje się okazją do ukazania prawdziwego oblicza zakłamanej rodziny. Witold Gombrowicz prowokuje w swoim utworze, ukazuje, jak awantura jest okazją do odkrycia prawdy i obnażenia prawdziwej twarzy człowieka, który reaguje szczerze dopiero wówczas, gdy biorą górę emocje i nerwy.

Władca Pierścieni

Powieść Johna Tolkiena opisuje losy grupy wybrańców, których zadaniem jest dotarcie do siedziby Saurona i zniszczenie w ognistej otchłani Jedynego Pierścienia gwarantującego władzę nad światem. Kłótnia ma miejsce pod koniec filmu, przy wodospadach Rauros, gdzie w lesie, oddaleni od innych członków grupy, Frodo i Boromir prowadzą rozmowę na osobności. Znajdują się sam na sam, a Boromir szczerze zwierza się Frodowi i namawia go, aby oddał mu pierścień. Wojownik zazdrości mu bowiem przywileju sprawowania funkcji powiernika pierścienia i pragnie posiadać zaklętą w nim siłę.

Nie może pogodzić się z tym, że przeciętny niziołek ma prawo dysponowania Jedynym Pierścieniem, a nie ma na to szans tak wielki rycerz jak on sam. Boromir nie potrafi zapanować nad zazdrością, w efekcie prowadzi ona do ataku na Froda. Boromir najpierw natarczywie prosi o pierścień, a następnie rzuca się na niego z pięściami, chcąc odebrać skarb. Chęć posiadania pierścienia wywołuje w nim wielkie pożądanie, która skutkuje utratą panowania nad sobą i kłótnią z Frodem, co kończy się napaścią na hobbita i oznacza złamanie kodeksu rycerskiego. Kłótnia wynika wobec tego z żądzy posiadania pierścienia i jest efektem słabości Boromira, który nie potrafi przeciwstawić się tej mocy.

Podsumowanie

W zależności od sytuacji, w jakiej znajduje się człowiek, kłótnia może pełnić funkcje negatywne, jak i pozytywne. Jej konsekwencją może być zerwanie relacji międzyludzkich, poczucie żalu, cierpienie, czy rozczarowanie. Z drugiej strony, jak wskazuje Witold Gombrowicz, kłótnia może być oznaką buntu wobec zakłamanej rzeczywistości i dzięki temu, może obnażyć ludzką obłudę i życie według konwenansów. W przeciwieństwie do kłótni, prezentowanej w „Ferdydurke”, spór o zamek i wieś w utworze Adama Mickiewicza, doprowadził do istotnego przełomu dla jego bohaterów, którego efektem było zorganizowanie zajazdu.

Kłótnie w „Moralności Pani Dulskiej” były czymś typowym, co wykorzystywała główna bohaterka do narzucania innym swojego zdania i okazywania im braku szacunku. Przedstawione utwory literackie jasno wskazują, iż motyw kłótni może być ujęty w bardzo różnorodny sposób i może odgrywać negatywną, jak i pozytywną rolę.

Bibliografia

I Literatura podmiotu:
1. Gombrowicz Witold, Ferdydurke, Kraków, Wydaw. Literackie, 2009, ISBN 97883039601,
2. Mickiewicz Adam, Pan Tadeusz, Kraków, Zielona Sowa, 2005, ISBN 8373895744,
3. Tolkien John Reuel Ronald, Władca Pierścieni – Drużyna Pierścienia, Warszawa, Amber, 1990, ISBN 8307021731, s. 400-412,
4. Zapolska Gabriela, Moralność Pani Dulskiej, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1996, ISBN 8373898425.

II Literatura przedmiotu:
1. Farent Teodor, Ferdydurke Witolda Gombrowicza, Lublin, Biblios, 2012, ISBN 9788386581450, s. 18,
2. Nowacka Irena, Moralność pani Dulskiej Gabrieli Zapolskiej, Lublin, Biblios, 2010, ISBN 9788386581221, 22-28, 30, 32-34,
3. Waśko Andrzej, Romantyczny sarmatyzm. Tradycja szlachecka w literaturze polskiej lat 1831-1863, Kraków, Arcana, 1995, rozdz.: „Pan Tadeusz” – przyczynek do dyskusji, ISBN 8386225602, s. 58-63.

Ramowy plan wypowiedzi

1. Teza: kłótnia, jako okazja do zastanowienia się nad daną sytuacją, mająca konsekwencje negatywne, jak i pozytywne.

2. Kolejność prezentowanych argumentów:
a) Aniela Dulska, jako kobieta permanentnie wszczynająca kłótnie w swoim otoczeniu, narzucająca ludziom swoje zdanie i nieznosząca sprzeciwu.
b) Spór o zamek, jako przyczyna wybuchu wielkiego konfliktu między uczestnikami uczty, na podstawie utworu „Pan Tadeusz”
c) Niezgoda na otaczającą rzeczywistość, ludzkie zakłamanie i obłudę, jako powód wdawania się w kłótnie, mające na celu odkrywanie fałszu – na podstawie „Ferdydurke” Witolda Gombrowicza
d) Zazdrość Boromira o to, że Frodo jest powiernikiem pierścienia, która prowadzi do kłótni ataku na Froda.

3. Wnioski:
a) Kłótnia może mieć bardzo różnorodny przebieg i przede wszystkim konsekwencje, zależne od zamiarów uczestników konfliktu.
b) Kłótnia jako punkt zwrotny w utworze literackim
c) Prowokowanie kłótni, jako sposób na zwrócenie uwagi na zakłamanie i ludzką obłudę, oraz wyraz sprzeciwu wobec panującym zasadom.
d) Kłótnia, jako wybuch skumulowanych emocji, prowadząca do jeszcze większego konfliktu miedzy ludźmi.

 

Podobne wpisy

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *