Obraz II wojny światowej w malarstwie i sztuce

II wojna światowa to jeden z najokrutniejszych okresów w dziejach ludzkości, który przyniósł ogrom zniszczeń na niespotykaną wówczas skalę. Czas ten bardzo silnie odbił się na losie setek milionów ludzi na cały świecie i doprowadził do historycznych zmian politycznych w wielu obszarach w Europie oraz na innych kontynentach. Wojna odcisnęła swoje piętno również na malarstwie i sztuce, które podejmowały ten temat. Sięgając po niego, artyści przedstawiali własne katastroficzne wizje świata, obrazując okrucieństwo i nieludzkość II wojny światowej.

Kamienie krzyczą

W kontekście tematu warto przeanalizować obraz Bogusława Linkego zatytułowany „Kamienie krzyczą”. Przedstawia on szczątki kamienicy zaprezentowanej jako ludzka postaci, której postawa wyraża ból, przerażenie i strach. Jej podziurawione ciało i poranione ramiona dowodzą cierpień, jakie wynikały z wojny, a zakryta dłońmi twarz wskazuje, że skutki wojennej tragedii są tak dramatyczne, że nie może na nie patrzeć. Kamienica jest przykryta wybrudzoną i pasiastą narzutą, która przywołuje skojarzenia z odzieżą używaną w obozach koncentracyjnych.

Wokół brak żywej duszy, wszystko leży zdewastowane w gruzach, a czarne chmury zajmują niebo. W ukazanym krajobrazie oprócz kamienicy umieszczonej na pierwszym planie żaden inny budynek się nie ostał, a na ziemi leży rumowisko, które sięga po horyzont. W ten sposób, poprzez nieco surrealistyczną i jednocześnie przygnębiającą wizję całkowitego upadku dotychczasowego świata Bogusław Linke przedstawia zrujnowaną rzeczywistość wojenną. Kompozycja obrazu jest otwarta i przeważają na nim brązowe barwy, co wraz z obrazem wszechobecnych zniszczeń sprawia przygnębiające wrażenie.

Umierające miasto

Obraz zatytułowany „Umierające miasto” został namalowany przez Mariana Szczerbę. Za pomocą techniki impresjonistycznej przedstawia on moment nalotu na Warszawę w trakcie II wojny światowej. Na pierwszym planie widać ledwo co rozpoznawalne kontury panoramy Starówki stolicy Polski widzianej z drugiej strony Wisły, czyli z Pragi. Budynki Starego Miasta zlewają się ze sobą i są jedną, zbitą, biało-czarno masą, wokół której roztacza się czerwona poświata symbolizująca trwające zniszczenia miasta przez niemieckich najeźdźców.

Potwierdzeniem tej tezy są znajdujące się na niebie i zniżające się w stronę Warszawy samoloty, lecące zapewne po to, aby dokonać bombardowania. Jak wspomniałem, obraz został wykonany techniką impresjonistyczną, dlatego wydaje się chropowaty i chaotyczny, kształty są nieokreślone, a kontury zamazane. W ten sposób udaje się autorowi stworzyć efekt chaosu i upadku Warszawy, która z powodu wojennego tragizmu lotniczych bombardowań na zawsze traci swoje pierwotne oblicze.

Rozstrzelanie VIII

Obraz Andrzeja Wiśniewskiego zatytułowany „Rozstrzelanie VIII” przedstawia sylwetkę jednego mężczyzny zaprezentowaną w pięciu różnych pozycjach. Dwie z nich stoją zwrócone twarzą w stronę widza, jedna jest odwrócona, oddalona i ma uniesione ręce do góra, kolejna ma odwrócony do góry nogami tułów i głowę na wysokości pasa, podczas gdy dolna część jej ciała normalnie stoi na ziemi, a inna ma przekręcony kręgosłup, w efekcie czego nogi są zwrócone w odwrotną stronę niż tułów. Surrealistyczna wizja Andrzeja Wiśniewskiego to wyobrażenie na temat kolejnych faz umierania człowieka skazanego na śmierć.

Jego ciało ulega stopniowej destrukcji i znajduje się pozycjach nierealnych i nieosiągalnych dla człowieka, co ma uświadomić widzowi, w jak okrutny sposób obchodzono się z ludźmi w trakcie II wojny światowej. Deformacji ulega nawet cień skazańca, przez co autor daje do zrozumienia, że w wyniku wojennej katastrofy degradacji ulegało nie tylko ciało, ale również dusza człowieka. Obraz Andrzeja Wiśniewskiego metaforycznie oddaje rozpad wszelkich wartości w czasie wojny, w trakcie której życie ludzkie poddawane było nieustannym opresjom.

Podsumowanie

Wizje świata w poezji i malarstwie czasów wojny zwracają uwagę zarówno na zniszczenia materialne, jak i psychiczne oraz moralne spowodowane wojną. W tego typu wizjach ludzkie wartości i życie człowieka ulegają całkowitej destrukcji, zniszczeniu i upadkowi, zaś świat jest pozbawiony szczęścia i radości, a w zamian króluje cierpienie, zniszczenie i zagubienie. Nic więc dziwnego, że w swoich wizjach poeci i malarze ilustrują całkowite załamanie ideałów oraz konieczność odbudowania dobytku materialnego i fundamentalnych wartości etycznych. W kontekście wniosków warto zauważyć, że katastroficzne wizje mogą być ukazywane na różne sposoby – impresjonistycznie, surrealistycznie czy moralistycznie.

Bibliografia

I Literatura podmiotu:
1) Linke Bogusław, Kamienie krzyczą, cykl obrazów, Warszawa, Muzeum Narodowe, 1946-1953,
2) Szczerba Marian, Umierające miasto, Warszawa, Muzeum Wojska Polskiego, 1954, olej na płótnie,
3) Wróblewski Andrzej, Rozstrzelanie VIII, Warszawa, Muzeum Narodowe, 1949, olej na płótnie.

II Literatura przedmiotu:
1) Wyka Kazimierz, Rzecz wyobraźni, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1959, rozdz.: Wspomnienie o katastrofizmie, s. 347-366.

Ramowy plan wypowiedzi:

1. Teza: Katastroficzne wizje świata malarstwie i sztuce czasów wojny obrazują okrucieństwo i nieludzkość tego okresu.

2. Kolejność prezentowanych argumentów:
a) Kamienie krzyczą: całkowite zniszczenie materialne miasta, które podkreśla beznadzieję powojennego położenia i cierpienie, jakie wynika z wojny.
b) Umierające miasto: impresjonistyczne ujęcie bombardowanego i płonącego miasta jako chaotycznej i zlewającej się masy.
c) Rozstrzelanie VIII: surrealistyczne ujęcie degradacji fizycznej i duchowej człowieka w trakcie II wojny światowej.

3. Wnioski:
a) II wojna światowiec w malarstwie ukazuje zarówno na zniszczenia materialne, jak i psychiczne oraz moralne spowodowane wojną.
b) W katastroficznych wizjach świata wojny ludzkie wartości i życie człowieka ulegają całkowitej destrukcji, zniszczeniu i upadkowi.
c) Czasy wojny to rzeczywistość pozbawiona szczęścia i radości, w której króluje cierpienie, zniszczenie i zagubienie.

 

Podobne wpisy

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *