Język czasopism młodzieżowych – analiza i charakterystyka

Czasopisma młodzieżowe to segment prasy skierowany do uczniów szkół podstawowych i średnich, przede wszystkim do osób w wieku od mniej więcej 12 do 18 lat, czyli nastolatków i nastolatek. Prym wiodą w nim skierowane do młodych dziewczyn wydawnictwa, które poruszają różnorodną tematykę, skupiając się na młodzieżowych dziewczęcych sprawach, problemach, zainteresowaniach i pasjach. Wśród nich można wymienić Bravo!, Bravo Girl!, Popcorn, Fun-Club, Dziewczynę itd.

Tego typu czasopismo odnotowują największą popularność i osiągają najwyższy poziom sprzedaży w swoim segmencie. Obok nich istnieją gazety sportowe przeznaczone w głównej mierze dla młodych chłopców, które dotyczą przede wszystkim piłki nożnej, czego przykładem jest Bravo Sport! Nie można nie zauważać, że istnieją również bardziej ambitne czasopisma dla młodzieży, dotyczące wiedzy, kultury, społeczeństwa czy psychologii, takie jak edukacyjne Gimnazjalista Victor i Cogito czy też katolicka Droga.

Choć tematyka czasopism przeznaczonych dla młodzieżowy jest wieloraka i bardzo szeroka, to ich język – mimo że w szczegółach różny – ma cechy specyficzne dla tego segmentu. W niniejszej pracy szerzej omówiono ten temat, analizując na wybranych przykładach język czasopism młodzieżowych. Jako że kolorowe czasopisma dla nastolatek są w segmencie młodzieżowym najpopularniejsze, wśród wybranych przykładów znajdują dwa pisma z tej kategorii – Dziewczyna oraz Bravo! Ponadto przeanalizowane sportowe Bravo Sport! i edukacyjne czasopismo zatytułowane Gimnazjalista Victor.

Pierwsze, co rzuca się w oczy po otwarciu dowolnego czasopisma dla młodzieży, to mnogość zdań wykrzyknikowych, z ogromnym natężeniem występujących zarówno w nagłówkach, jak i w treśći. W Bravo! można znaleźć nagłówki typu Sensacja! Lady Gaga założyła suknię z mięsa!; Bravo Sport! krzyczy Gran derbi tuż, tuż! Musisz to zobaczyć!; gazeta Dziewczyna obwieszcza, że Nadszedł czas na kozaki!, a Gimnazjalista Victor mówi wprost: Trzymaj się etykiety! Wykrzyknienia mają na celu wywołać entuzjazm u czytelnika, zaangażować go emocjonalnie w lekturę i pobudzić jego ciekawość, dając mu do zrozumienia, jak ważny jest dany temat poruszany przez gazetę.

Podobnie rzecz się ma ze zdaniami pytającymi, które również w bardzo dużej ilości pojawiają się w gazetach i pełnią podobną funkcję, a więc angażują czytelnika i pobudzają jego ciekawość. Najczęstszym rodzajem pytań są pytania retoryczne nakreślający jakiś problem, takie jak Czy ktoś nie lubi sanek? Z Gimnazjalisty Victora; Nie wiesz, jak to zrobić? z Bravo! czy Czy ktoś tu oszalał? z Bravo Sport! Co ciekawe, na postawione pytanie przeważnie gazeta sama sobie udziela odpowiedzi, co pozwala potwierdzić tezę, że pytania retoryczne służą zwiększeniu zaangażowania czytelnika w lekturę. Najpierw kreuje się jakiś problem, zastanawiając się np. Jak pozbyć się trądziku?, a następnie redaktorzy go wyjaśniają. Tym samym budują w czytelnikach przekonanie, że troszczą się o ich problemy i starają się pomóc w ich rozwiązaniu, co buduje więź na linii czasopismo – klient.

Wnikając w treść artykułów zamieszczonych w prasie dla młodzieży, da się zauważyć, że ich język jest potoczny i łatwy do zrozumienia, dzięki czemu czasopisma mogą być kierowane do jak najszerszej grupy młodych odbiorców. Zdania są krótkie i proste, a wyrażenia składające się ze zdań wielokrotnie złożonych należą do rzadkości. Język jest mało kunsztowny, a słownictwo niewyszukane, w efekcie czego pisma stają się zrozumiałe dla wszystkich – zarówno dla najlepszych uczniów o szerokiej wiedzy lingwistycznej, jak i przeciętniaków niezainteresowanych sferą językową.

Równie widoczna jest bezpośredniość przekazu skierowanego do czytelnika, o czym świadczy nagromadzenie zwrotów typu przyłącz się, koniecznie załóż konto, uwielbiasz być w centrum uwagi!, chcesz być cool itd. W ten sposób dziennikarz przekazuje, że wie, czego potrzebuje nastoletni czytelnik, jest w stanie zrozumieć jego potrzeby i pragnie wesprzeć go swoim doświadczeniem oraz wiedzą. Redakcja stara się tym zbudować jak najbliższą więź z odbiorcą, czemu służy również stosowanie młodzieżowego slangu. Wykorzystanie powszechnie stosowanych wśród młodzieży zwrotów sprzyja temu, aby utożsamili się z czasopismem i traktowali je jako część swojego świata.

Poprzez użycie młodzieżowej gwary czasopismo uwiarygodnia swój wizerunek wśród grupy czytelniczej, do której kieruje przekaz. Przykładów wyrazów slangowych jest ogromna ilość, a wśród nich można wymienić m.in. laska w rozumieniu „dziewczyna”; ciuchy jako ubranie; ciacho jako przystojny mężczyzna; wkręcać sobie jako „okłamywać siebie”; pogować w amoku, co znaczy dziko tańczyć; łoić, czyli grać na bębnach czy strzelić z angielki, czyli uderzyć piłkę z woleja. Wyrazy i zwroty z potocznego języka młodzieży są na porządku dziennym we wszystkich typach czasopism, choć ich największe natężenie znajduje się w kolorowej prasie skierowanej do nastoletnich dziewczyn.

Taką samą rolę pełnią wszelkiego rodzaju neologizmy i neosemantyzmy pojawiające się w czasopismach młodzieżowych. Do neologizmów, a więc nowych, wcześniej nieobecnych w język polskim wyrazów należy zaliczyć takie zwroty jak obczaić zamiast „zobaczyć”; jajcarz jako „żartowniś”; ale zlewka!, czyli śmieszna sytuacja, dobry żart; grać padakę, czyli grać słabo czy żarówisty, czyli jaskrawy kolor. Z kolei w bardzo popularnej w czasopismach młodzieżowych kategorii neosemantyzmów, czyli wyrazów i zwrotów już istniejących, ale o nowym znaczeniu, pojawiają się wyrażenia typu szaleć w sensie dobrze się bawić; góral jako rower górski; nawijać, czyli mówić po angielsku; odlecieć jako stracić kontakt z rzeczywistością czy pakować jako „ćwiczyć na siłowni”.

Choć w różnym stopniu, to w omawianych przeze mnie czasopismach powszechnie wykorzystuje się zapożyczenia z języka angielskiego. Ich nagromadzenie jest ogromne szczególnie w pismach Bravo! i Dziewczyna, lecz nie brakuje ich również w Bravo Sport! i Victorze Gimnazjaliście. Make-up jako „makijaż”; cool zamiast „super”; czek dis aut zamiast „sprawdź to”; look zamiast „wygląd”; pałer zamiast „moc” czy t-shirt zamiast „koszulka” to jedne z niewiele przykładów anglicyzmów pojawiających się w prasie młodzieżowej.

W oczy rzuca się nadużywanie pochodzącego z języka angielskiego i odmienianego na wszelkie sposoby słowa fan, które zdecydowanie wyparło praktycznie nieużywane polskie odpowiedniki, jak słowa „miłośnik”, „wielbiciel” czy „pasjonat”. Z jednej strony anglicyzmy służą pogłębieniu identyfikacji młodego czytelnika, używającego podobnego języka na co dzień, z danym czasopismem, a z drugiej są niejako koniecznością wynikającą z poruszanej tematyki. Informując o wydarzeniach z życia światowych gwiazd, siłą rzeczy trudno nie używać anglicyzmów, aby jak najlepiej oddać tę kolorową rzeczywistość zachodniego show-biznesu.

Zarówno wszelkiego rodzaju neologizmy i neosemantyzmy, jak i anglicyzmy sprzyjają ekspresyjności języka czasopism młodzieżowych. Wyrazistość i sugestywność językowa połączona z wysokim zaangażowaniem emocjonalnym to próba przekazania i wyrażenia uczuć za pośrednictwem papieru. Ważnym narzędziem językowym podkreślającym ekspresyjność językową czasopism młodzieżowych jest wręcz obsesyjne stosowanie przedrostków typu ekstra, super, hiper czy mega. Przystępując do lektury obojętnie jakiego czasopisma młodzieżowego, należy wobec tego przygotować się na takie zwroty jak mega fajny, hiper szybki, super mocny czy mega odjazdowy.

Ekspresyjną funkcję pełnią też wyrażenia typu kultowy, maksymalny, niesamowity, fantastyczny itd. Wszystko to służy intensyfikacji emocji w trakcie lektury, co z punktu widzenia redakcji ma prowadzić do zwiększenia popularności gazety. Co ciekawe, mnogość zwrotów uwydatniających pozytywne cechy jakiegoś człowieka, przedmiotu lub zjawiska koreluje z unikaniem wyrażeń jednoznacznie negatywnych. Widać to, gdy gazeta Bravo! opisuje pewną gwiazdę muzyki w kontekście jej nałogu narkotykowego, stwierdzając, że jest ona „niegrzeczna”, co w porównaniu z pojawiającymi się niemal na każdej stronie przymiotnikami super mocny, mega odjazdowy czy hiper trwała wydaje się nad wyraz łagodnym określeniem.

Na podstawie powyższego kontrastu można dojść do wniosku, że język czasopism młodzieżowych kreuje obraz rzeczywistości, w której sukces artystyczny, finansowy czy zawodowy jest czymś pożądanym, zaś o porażkach nie należy mówić poważnie i powinno się je wyśmiewać albo im pobłażać. Ekspresyjność objawia się także poprzez wykorzystanie wulgaryzmów, takich jak debil czy pedał, choć ich obecność odnotowałem jedynie w Bravo!

Dotychczas zbiorczej poddano analizie język czasopism młodzieżowych, odnosząc się do wszystkich wybranych przeze mnie przykładów jednocześnie. Co prawda pozwala to na zaobserwowanie pewnych reguł i prawidłowości, ale nieco zakłamuje obraz, sugerując, że pod względem językowym wszelkiego rodzaju czasopisma młodzieżowe są identyczne. Byłaby to nieprawda, bo mimo wszystko widoczna jest nieznaczna, ale jednak różnica pomiędzy analizowanymi pismami.

Victor Gimnazjalista posługuje się bowiem stylizacją bardziej fachową i – o ile można tak to ująć – bardziej naukową. Mianowicie na jego łamach rzadziej można spotkać wyrażenia pochodzące ze slangu, anglicyzmy, neologizmy czy neosemantyzmy, a jego styl jest bardziej poradnikowy i edukacyjny niż w przypadku Bravo! czy Dziewczyny. Gdzieś pomiędzy Victorem Gimnazjalistą a Bravo! i Dziewczyną sytuuje się Bravo Sport!, w którym funkcjonuje stylizacja sportowa i wyrażenia pochodzące ze slangu sportowego.

Język czasopism młodzieżowych jest bezpośredni, intensywnie ekspresyjny, prosty i nieoficjalny, a jego cechy charakterystyczne to powszechne wykorzystanie anglicyzmów, neologizmów, neosemantyzmów oraz zwrotów i wyrażeń wywodzących się ze slangu młodzieżowego. Ukształtowany w taki sposób język ma budować więź pomiędzy czasopismem a odbiorcą, dając do zrozumienia, że redakcja rozumie myślenie, świat, potrzeby, problemy i zainteresowania młodego człowieka.

W związku z powyższym można stwierdzić, że język czasopism młodzieżowych oddaje rzeczywistość młodzieży, choć z drugiej strony jednocześnie kreuje jej obraz i buduje wzorce zachowań pożądane w tej grupie społecznej. W mojej opinii wpływ jest bowiem obustronny – zarówno czasopisma inspirują się językiem używanym na co dzień przez młodzież, jak i młodzież czerpie wzorce z czasopism i stosuje je we własnej mowie.

Bibliografia

I Literatura podmiotu:
1. Bravo Girl!, marzec 2014, nr 3,
2. Bravo Sport, nr 4, 2014,
3. Dziewczyna, nr 12, grudzień 2011,
4. Gimnazjalista Victor, nr 4, 2014.

II Literatura przedmiotu:
1. Arkabus Agata, Współczesna prasa młodzieżowa, W: Poradnik Bibliotekarza, 2004 , nr 4, s. 8-11,
2. Kajtoch Wojciech, O stylu popularnych pism młodzieżowych, Wojciech Kajtoch, Polonistyka, 2002, nr 9, s. 531-536,
3. Leszczyński Robert, Pasja i język: nowa prasa młodzieżowa, Gazeta Wyborcza, 2001, nr 31, s. 11,
4. Skarżyński Mirosław, Kilka uwag o tekstach prasowych, Język Polski w Szkole Średniej, 1988/1989, nr 2, s. 203-209,
5. Sokół Zofia, Transformacja prasy dziecięco-młodzieżowej, W: Transformacja mediów (1989-1995), pod red. Aliny Słomkowskiej, Warszawa, Elipsa, 1996, ISBN 8371511515, s. 120-134.

Ramowy plan wypowiedzi:

1. Teza: Język czasopism młodzieżowych posiada charakterystyczne dla siebie cechy, które odróżniają go od innych styli językowych z odmiennych segmentów prasy.

2. Kolejność prezentowanych argumentów:
a) Wykrzyknienia i zdania pytające jako elementy wzbudzające ciekawość i zaangażowanie czytelnika.
b) Prostota i niewyszukany język, którym posługuje się młodzież na co dzień, jako sposób na dotarcie do jak najszerszego grona odbiorców.
c) Bezpośredniość językowa, slang młodzieżowy, anglicyzmy, neologizmy oraz neosemantyzmy jako narzędzia dotarcia do odbiorcy i przekonania go, że redakcja go rozumie.
d) Ekspresyjność językowa polegająca na wykorzystaniu zwrotów i wyrażeń mających podkreślić intensywność uczuć i przeżyć przekazywanych za pośrednictwem papieru.

3. Wnioski:
a) Język czasopism młodzieżowych jest bezpośredni, intensywnie ekspresyjny, prosty i nieoficjalny, a jego cechy charakterystyczne to powszechne wykorzystanie anglicyzmów, neologizmów, neosemantyzmów oraz zwrotów i wyrażeń wywodzących się ze slangu młodzieżowego.
b) Język czasopism młodzieżowych ma kreować nowoczesny i młodzieżowy wizerunek czasopisma oraz budować więź pomiędzy nim a odbiorcą.
c) Język czasopism młodzieżowych zarówno odzwierciedla świat wartości młodzieży, jak i go kreuje.