Metamorfoza bohatera i sens motywu przemiany w literaturze

Życie każdego człowieka podzielone jest na etapy, w trakcie których kształtuje się nasza osobowość, światopogląd i hierarchia wartości. W młodości z reguły jesteśmy idealistami ślepo wierzącymi w określone ideały, lecz z czasem stajemy się coraz bardziej pragmatyczni i rozważni, dziwiąc się swojemu niepokornemu zachowaniu sprzed kilku lub kilkunastu lat. Z kolei na starość przybieramy statyczne i bierne postawy, kontemplując życie w wymiarze duchowym i szukając własnego spełniania. Podobnie jak w życiu, tak i w literaturze metamorfoza ma ogromny wpływ na bohaterów literackich i w dużym stopniu definiuje ich osobowość, światopogląd oraz hierarchię wartości.

Makbet

Początkowo tytułowy bohater dramatu Williama Szekspira to wzorowy rycerz cieszący się wielkim uznaniem i szacunkiem na dworze króla Duncana. Jego zasługi w walce i lojalność wobec władcy nie wskazują na żadne problemy, jednak sytuacja zmienia się w momencie, gdy Makbetowi ukazują się czarownice i przepowiadają, że osobiście zasiądzie na tronie. Owa wizja rozbudza ambicje bohatera i uświadamia mu, że zdobycie władzy jest realne. Makbet staje przed wyborem: zaakceptować albo odrzucić owe wizje i mimo iż ma taką możliwość, to nie odsuwa ich od siebie.

Pod ich wpływem, jak również za sprawą namowy żony, jeszcze mocniej pragnącej zdobyć koronę niż on sam, wybiera życie zbrodniarza. Choć Makbet ma realny wybór, to słaba asertywność, destrukcyjny wpływ żony, przepowiednia wiedźm i wrodzone ambicje nakazują mu podjęcie złej decyzji polegającej na zdobyciu korony poprzez morderstwa. Po długiej wewnętrznej walce Makbet wybiera zło, które po pierwszym zabójstwie całkowicie go opanowuje i prowadzi do przemiany wewnętrznej. Zabójstwo króla Duncana stanowi bowiem dopiero początek zbrodniczej ścieżki, na którą wkracza Makbet, gdyż z powodu obaw o jego wykrycie popełnia kolejne morderstwa.

W przypływie szaleństwa decyduje się nawet na odebranie życia wieloletniemu przyjacielowi Bankowi oraz Lady Makduf i jej synowi. Zbrodnia sprawia, że często ma omamy i przywidzenia będące odbiciem nieczystego sumienia, dlatego nie może się pozbierać pod względem psychicznym. W pewnym momencie kompletnie traci kontakt z rzeczywistością i staje się absolutnie obojętny wobec tego, co się wokół niego dzieje, a na koniec utworu umiera w walce. Wielki i szanowany początkowo rycerz ginie więc w samotności jako zdegenerowany i samotny zabójca, bo nie potrafi opanować własnych ambicji i żądzy władzy, która nim owładnęła, w czym oczywiście duży udział ma nie tylko on sam, ale również jego żona i przepowiednia wiedźm.

Wybiera zatem drogę zbrodni, myśląc, że jest na tyle silny, iż poradzi sobie z tak wielkim ciężarem psychicznym, lecz rzeczywistość okazuje się go przerastać. Makbet stał się całkowicie odizolowanym od społeczeństwa, znienawidzonym przez innym, szalonym i opętanym żądzą władzy zbrodniarzem. Gdyby nie decyzja o zabiciu króla i brak asertywności w stosunku do wiedźm oraz żony, mógłby spokojnie zyskiwać szacunek jako prawowity rycerz i może nawet kiedyś w sposób uczciwy zdobyłby władzę.

Świętoszek

Zagadnienie metamorfozy bohatera literackiego porusza Molier w „Świętoszku”. W tej roli odnajduje się główny bohater – Tartuffe – który jako były szlachcic bez majątku próbuje ułożyć sobie życie finansowe. W tym celu wkrada się w świat Orgona, aby zdobyć jego zaufanie, tak żeby ten przepisał na niego majątek. Zmienia się więc w tytułowego świętoszka, czyli w osobę pobożną, religijną i cnotliwą, choć w rzeczywistości jego zachowanie jest całkiem inne. Przed rodziną Orgona przyjmuje postawę świątobliwą, a gdy nie ogranicza już go ta maska, oddaje się uciechom cielesnym, objada się i jest niezbyt skory do pomocy drugiemu człowiekowi.

Aby zaskarbić sobie zaufanie domowników, udziela im różnego rodzaju porad życiowych i religijnych, dba o ład i porządek, a jednocześnie wytyka złe zachowanie oraz grzechy innym ludziom. W ten sposób zjednuje sobie zaufanie Orgona oraz jego matki, którzy są najważniejszymi osobami w całym domostwie. Nie zauważają, że w ich obecności Tartuffe przechodzi cyniczną metamorfozę, ukrywa prawdziwą tożsamość i staje się kimś zupełnie innym, niż jest w rzeczywistości. Są przez niego tak mocno zmanipulowani, że z powodu krytyki, jaka spada na jego osobę ze strony Damisa i Doryny, dochodzi nawet do kłótni pomiędzy domownikami.

Ostatecznie jednak obłuda, cynizm i dwulicowość Tartuffe’a zostają zdemaskowane dzięki intrydze zawiązanej przez Elmirę i choć majątek Orgona został przepisany na Świętoszka, to rodzina odzyskuje go z powrotem. Molier przedstawia zagadnienie świadomej i kontrolowanej przemiany mającej przyczynić się do realizacji niecnych, partykularnych celów tytułowego bohatera. Taki sposób ujęcia tematu ma za zadanie obnażyć pewne zachowania związane z mieszczańską i szlachecką hipokryzją religijną, obłudą, cynizmem oraz życiem na pokaz. Komediopisarz za pomocą metamorfozy, jaką przechodzi Tartuffe, przedstawia w krytycznym świetle tego typu postawy i piętnuje je ze wszystkich sił. Z całą pewnością jest to metamorfoza negatywna i mająca zły wpływ na otoczenie.

Pan Tadeusz

W „Panu Tadeuszu” Adama Mickiewicza motyw przemiany został zaprezentowany na przykładzie głównego bohatera – Jacka Soplicy. Początkowo Jacek jest człowiekiem nadpobudliwym i choć wyróżnia się męstwem i patriotyzmem, to często zachowuje się w sposób zbyt krnąbrny i impulsywny. Soplica słynie z udziału w bijatykach i suto zakrapianych ucztach, lecz mimo to cieszy się szacunkiem wśród szlachty. Sytuacja zmienia się, gdy Stolnik Horeszko – ojciec jego ukochanej Ewy – nie wyraża zgody na ich ślub. Wówczas Jacek przechodzi pierwszą metamorfozę, pogrążając się w smutku, depresji i apatii.

Nawet ślub z ubogą szlachcianką nie sprawia, że zapomina o Ewie, lecz dodatkowo pogłębia rozgoryczenie Soplicy. Po urodzeniu syna Tadeusza i śmierci żony jego stan jeszcze bardziej się pogorsza, czego efektem jest nałóg alkoholowy i trudności z wychowaniem potomka. Negatywna metamorfoza Jacka spowodowana nieszczęśliwą miłością zmienia go w człowieka pogrążonego w smutku, uzależnionego od alkoholu, niezdolnego do normalnego funkcjonowania i wyśmiewanego przez innych.

Kulminacją błędów życiowych Jacka jest zabójstwo w afekcie Stolnika Horeszki, po którym posądzono go o zdradę ojczyzny. To tragiczne wydarzenie spowodowało kolejną, ale tym razem pozytywną przemianę głównego bohatera „Pana Tadeuszu”. Chcąc odbyć pokutę i naprawić popełnione krzywdy Soplicy, zakłada strój mnicha, przybiera imię ks. Robak i ucieka z kraju. Pod wpływem morderstwa na Stolniku Horeszce i oskarżeń o zdradę ojczyzny Jacek uszlachetnia swoją postawę, odzyskuje dawny wigor i męstwo, a jednocześnie pokornieje i staje się gorliwym katolikiem oraz wielkim patriotą aktywnie walczącym o wolność Polski.

Jego zasługi są ogromne, zarówno jeśli chodzi o funkcję napoleońskiego żołnierza, jak i o rolę żołnierza. Przykład Soplicy daje do zrozumienia, że metamorfozy są powodowane przełomowymi wydarzeniami życiowymi, takimi jak niespełniona miłość czy zabójstwo. Jacek pokazuje również, że jeśli posiada się odpowiednią determinację i motywację połączoną ze świadomością popełnionych błędów, to przemiana może stać się oczyszczającym katharsis zmieniającym życie na lepsze i bardziej godne. Wszak ostatecznie Soplica odzyskuje dobre imię, a jego przewinienia zostają mu wybaczone.

Dziady cz. III

Główny bohater trzeciej części „Dziadów”, początkowo będący zawiedzionym, nieszczęśliwym i zrezygnowanym kochankiem romantycznym, przemienia się we wielce zdeterminowanego patriotę aktywnie walczącego o wolność narodu. Jego metamorfozę pokazują już początkowe sceny w więzieniu klasztoru bazylianów, gdzie na ścianie pisze kredą po łacinie, iż umarł Gustaw i narodził się Konrad – człowiek czujący w sobie ogromną siłę i gotowy do największych poświęceń w imię narodu.

Jego wyjątkową osobowość widać w Wielkiej Improwizacji, kiedy to wypowiada się jako natchniony poeta i bojownik o wolność Polski, który prosi Boga o władzę nad rzędem duszy, aby móc poprowadzić rodaków do zwycięstwa. Konrad zmienia się bowiem w człowieka dumnego, a nawet pysznego, na co wpływ ma jego talent pisarski, sprawiający, że porównuje się do Boga. Główny bohatera trzeciej części „Dziadów” chce dokonywać wielkich czynów, ma w sobie ogromną wolę działania i czuje się jednostkową wyjątkową.

Uważa się za skrajnego indywidualistę, którego starania mogą przyczynić się wyzwolenia ojczyzny, co w konsekwencji prowadzi do bluźnierstwa przeciwko Bogu, niedającemu odpowiedzi na jego wołania. Powyższa charakterystyka całkowicie różni się od wizerunku Gustawa z początku dramatu, a właściwie z jego czwartej części. On był bowiem zrozpaczonym i odrzuconym kochankiem, którego umysł całkowicie pochłaniała miłość, stanowiąc najważniejszy aspekt w jego życiu. Nie liczyło się nic innego, a wszystkie przyziemne sprawy w konfrontacji z tym wielkim uczuciem wydawały mu się błahe.

Mimo to główny bohater IV cz. „Dziadów” był nieszczęśliwy, ponieważ jego miłość okazała się niemożliwa do zrealizowania ze względu na obowiązujące ówcześnie konwenanse i różnice społeczne między nim a ukochaną. Nie mogąc spełnić swojego wzniosłego uczucia i wiedząc, że jego oblubienica wychodzi za mąż za bardziej odpowiedniego kandydata, Gustaw bardzo cierpiał. Przeżywał ogromne katusze i wręcz niewyobrażalny ból, sprawiający, że popadł w szaleństwo. Z kolei po metamorfozie miłość do kobiety i jakiekolwiek inne wartości niż ojczyzna przestają mieć dla niego znaczenie.

Z pogrążonego w smutku i melancholijnego kochanka nieumiejącego się odnaleźć w doczesnej rzeczywistości, co symbolizuje fakt, że jest zjawą, przeistacza się w jednostkę silną, a nawet można by powiedzieć, że wręcz zadufaną w sobie i pyszną. Konrad po wewnętrznej przemianie staje się pełnym energii patriotą gotowym do stanięcia na czele narodu. Tego typu przemiana idealnie wkomponowuje się w stylistykę romantycznego dramatu Mickiewicza i stanowi jeden z czynników kształtujących Gustawa-Konrada jako typowego przedstawiciela epoki. Metamorfoza w „Dziadach” jest bowiem jednym z elementów kreacji głównego bohatera i pokazuje, że dla polskich romantyków najważniejszymi wartościami były miłość i ojczyzna.

Nie-boska komedia

Główny bohater dramatu Zygmunta Krasińskiego to hrabia Henryk – arystokrata, poeta i mąż Marii. Mimo że wychodzi za swoją żonę z miłości, to z uwagi na romantyczną duszę i potrzebę poczucia wyjątkowych uniesień duchowych ulega mylnemu urokowi zjawy Dziewicy i zdradza Marię. Początkowo hrabia Henryk jest więc marzycielem żyjącym w wyimaginowanym świecie poezji, dla którego nie waha się nawet przed opuszczeniem rodziny. Ucieka z kuszącą go zjawą, przez co jego żona popada w obłęd, a syn traci wzrok.

Te tragiczne wydarzenia, jak również fakt, iż Dziewica okazuje się odrażającą marą, sprawiają, że hrabia Henryk pojmuje, jak złym był człowiekiem. Z powodu rodzinnego dramatu uświadamia sobie, że życie w nierealistycznej rzeczywistości poetyckiej i ciągłe marzenia o pełnych emocji porywach duszy są źródłem zła i fałszu. Wyrzuty sumienia prowadzą Henryka najpierw do nieudanej próby samobójczej, a następnie do wewnętrznej metamorfozy. Hrabia zmienia się z oderwanego od rzeczywistości romantyka bujającego z głową w chmurach w ojca świadomego swoich błędów, kochającego zmarłą przez niego żonę i żałującego trudnego losu syna.

Przeklina poezję i próbuje naprawić to, co zepsuł, jednak jest już za późno. Po śmierci żony i syna Henryk przechodzi jeszcze większą przemianę, gdyż pod wpływem wielkiego, czarnego Orła staje się przywódcą arystokratów gotowym do walki z rewolucjonistami. W przypadku „Nie-boskiej komedii” mamy zatem do czynienia z głęboką metamorfozą z idealisty i marzyciela w pełnego zaangażowania i poświęcenia bojownika o własne wartości. Owa metamorfoza spowodowana jest błędami życiowymi bohatera oraz jego romantyczną duszą i pozytywnie zmienia jego postawę życiową.

Lalka

Przemianę wewnętrzną przechodzi Stanisław Wokulski. Poznajemy go jako typowego pozytywistę wyznającego kult pracy i nauki. Już od najmłodszych lat główny bohater „Lalki” Bolesława Prusa wykazuje się zaradnością i pracowitością, zatrudniając się u niemieckiego kupca Hopfera. Następnie decyduje się na rozpoczęcie studiów i z wielkim zapałem się edukuje, czego dowodem jest fakt przesiadywania nad książkami do późnych godzin nocnych. Stanisław daje się poznać jako pozytywista także podczas zsyłki na Syberię, kiedy może realizować swoją pasję, jaką jest nauka. Jak przystało na przedstawiciela swojej epoki, Wokulski angażuje się w pracę i zarazem udaje mu się odnieść sukces finansowy dzięki handlowi żywnością.

Widać zatem, że początkowo główny bohater powieści Bolesława Prusa to mężczyzna twardo stąpający po ziemi i myślący o sprawach typowo pozytywistycznych, czyli nauce, pracy i rozwoju własnej osoby. Duża przemiana wewnętrzna zachodzi w nim, kiedy poznaje Izabelę Łęcka i od pierwszego wejrzenia się w niej zakochuje. Wówczas wszystkie inne aspekty życiowe przestają mieć dla niego znaczenie i odchodzą na dalszy plan kosztem miłości. Z pozytywisty Wokulski przeistacza się w romantyka, który wszystkie swoje decyzje i wybory podporządkowuje kobiecie. Staje się zaślepionym i nierozważnym marzycielem, gdyż nie potrafi dostrzec dwulicowości Izabeli, co ona skrzętnie wykorzystuje, bawiąc się swoim adoratorem.

Przemiana wewnętrzna ma więc negatywny wpływ na Stanisława i okazuje się przyczyną jego klęski osobistej, ponieważ pomimo niemal heroicznych starań Łęcka rani i zdradza go ze Starskim. Wówczas Wokulski przechodzi kolejną metamorfozę, uświadamiając sobie, że miłości kupić się nie da, a Izabela w dużej mierze zniszczyła mu życie. Burzliwe przemiany wewnętrzne w życiu Stanisława są jednym z głównych elementów kreujących sylwetkę Stanisława na bohatera z pogranicza dwóch epok, rozdartego pomiędzy pozytywistycznymi ideałami pracy i nauki a szaleńczym uczuciem do kobiety.

Władca Pierścieni

Jedną z najbardziej oryginalnych postaci pojawiających się we „Władcy Pierścieni” jest Gollum – szkaradny stwór chodzący na czterech łapach i żyjący samotnie w ciemnych jaskiniach pośród gór. Narrator opowiada jego historię i przypomina, że kiedyś był normalnym hobbitem o imieniu Smeagol, takim jak wszyscy inni przedstawiciele jego rasy. Jego przemiana zaczyna się w momencie, kiedy po raz pierwszy widzi Jedyny Pierścień, wyłowiony przypadkowo przez jego przyjaciela – Deagola. Błyszczący przedmiot tak bardzo zachwyca Smeagola, że żąda od swojego kompana, aby mu go oddał.

Kiedy słyszy odpowiedź odmową, w przypływie szału Smeagol zabija Deagola i odbiera mu Jedyny Pierścień. Od tego momentu stopniowo zachodzi w nim diametralna metamorfoza i pod wpływem magicznego artefaktu z dnia na dzień staje się coraz mniej hobbitem, a bardziej obrzydliwą kreaturą opętaną manią posiadania Jedynego Pierścienia. Kiedy musi udać się na wygnanie z powodu popełnionej na przyjacielu zbrodni, metamorfoza jeszcze bardziej przybiera na sile. Smeagol, już jako Gollum, osiedla w górach i zaczyna wieść samotny żywot, którego jedynym sensem jest rozkoszowanie się Pierścieniem.

Bohater przestaje mówić jak hobbit, stroni od świata, zaczyna chodzić na czterech łapach, traci włosy, jego skóra blednie i ulega zniszczeniu, a jego głównym pożywieniem stają się ryby. Na skutek oddziaływania Pierścienia Gollum traci wszelkie normalne odruchy i staje się odizolowanym od świata, szalonym stworem, który rozmawia sam ze sobą i traktuje znaleziony skarb jako jedyną wartość w życiu. Nie dba o nic innego, odwraca się od rodziny i znajomych i całą swoją uwagę skupia na Jedynym Pierścieniu, aby przypadkiem nie znalazł się w niepowołanych rękach.

O obłędzie Golluma świadczą rozterki wewnętrzne i ciągłe miotanie się pomiędzy złem i zdradą a serdecznością i pomocą, co najwyraźniej widać na podstawie jego wędrówki u boku Froda i Sama, kiedy nie wie, którą drogę wybrać. Z normalnego hobbita Smeagol przeistacza się zatem w niezrozumiałego i osamotnionego stwora, który już nigdy nie będzie normalny. W odróżnieniu od wcześniej zaprezentowanych dzieł jego metamorfoza jest zatem negatywna i obejmuje nie tylko wewnętrzną, ale również zewnętrzną przemianę, polegającą na zmianach w wyglądzie.

Ojciec chrzestny – Michael Corleone

Przemianę wewnętrzną przechodzi główny bohater powieści Mario Puzo zatytułowanej „Ojciec chrzestny” – Michael Corleone. Michael to z pochodzenia Sycylijczyk należący do jednej z najpotężniejszych rodzin mafijnych w Nowym Jorku. Wszyscy jego najbliżsi zaangażowani są w gangsterskie interesy, jednak on się od nich odseparowuje i podąża własną drogą. Michael jest zdystansowany wobec mafijnych spraw i brzydzi się łamaniem prawa, zabijaniem oraz nielegalnym handlem.

Przed ukochaną Kay Adams wstydzi się tego, czym się zajmują się jego najbliżsi i nie mówi jej, że jego rodzina to mafia, a sam osobiście kończy studia w USA i zostaje wzorowym amerykańskim żołnierzem, który za przykładną służbę krajowi otrzymuje wysokie odznaczenia państwowe. Michael odcina się od życia mafijnego i chce wieść zgodne z prawem życie przeciętnego amerykańskiego obywatela. Jest zatem niepokorny i nieposłuszny wobec rodziny, jednak sytuacja staje się inna w momencie zamachu na ojca – Dona Corleone. To wydarzenie sprawia, że Michael przechodzi wewnętrzną metamorfozę i całkowicie zmienia swoje podejście do życia.

Mianowicie traci wszelkie skrupuły i staje się człowiekiem gotowym do zabijania oraz prowadzenia nielegalnych interesów, aby wesprzeć najbliższych i obronić honor oraz godność rodziny. Osobiście wykonuje wyrok śmierci na Virgilu Sollozzu oraz kapitanie McCluskeyu, a następnie ucieka na Sycylię, skąd wraca do Nowego Jorku jako nowy Don i staje na czele mafii. O jego przemianie wewnętrznej najlepiej świadczy fakt, że przeprowadza brutalną, bezkompromisową i skuteczną rozprawę z ludźmi, którzy doprowadzili do śmierci jego ojca i brata Sonny’ego.

Po metamorfozie Michael jest przebiegły, okrutny i dostosowuje się do surowych zasad rządzących światkiem przestępczym. Przeistacza się w wielkiego przywódcę mafijnej rodziny, najbardziej szanowanego i wzbudzającego powszechny postrach gangstera, z którym liczą się najsilniejsi.

Poczwarka

Powieść Doroty Terakowskiej zatytułowana „Poczwarka” przedstawia historię pewnego młodego i szczęśliwego małżeństwa Ewy i Adama, w którym do pełni radości brakuje jedynie potomka. Para wspólnie planuje przyszłość i widzi w niej zdrowe, pełne energii i zapału dziecko realizujące ich ambicje i spełniające ich nadzieje. Ewa i Adam prowadzą sielskie, bogate, wręcz sterylne życie w zgodzie i spokoju, z piękną wizją nadchodzących lat. Są to ludzie pewni siebie, pełni determinacji, nadziei i energii życiowej oraz gotowi do stawiania czoła życiowym trudnościom, z którymi radzą sobie doskonale.

Przełomowym momentem prowadzącym do ich poważnej metamorfozy wewnętrznej jest urodzenie upragnionego dziecka, ponieważ okazuje się, że cierpi ono na zespół Downa. W efekcie zachowanie i osobowość obojga głównych bohaterów poważnie się zmienia – Adam chce porzucić córkę i zostawić ją w ośrodku dla umysłowo chorych, a Ewa, choć początkowo się na to godzi, to ostatecznie zabiera Marysię do domu. Pomiędzy małżonkami pojawiają się kłótnie, niezgoda i brak porozumienia. Adam wręcz brzydzi się swoim dzieckiem, odsuwa się od niego i żony i zamyka w swoim świecie, gdzie praca zajmuje pierwsze miejsce, a rodzina odchodzi na dalszy plan.

Wielkie plany i nadzieje zamieniają się w żal i ból, z którym szczególnie Adam nie potrafi się pogodzić. Z energicznego, dynamicznego, świadomego swojej siły i przebojowego mężczyzny przeistacza się w człowieka zamkniętego w sobie, wstydliwego, pełnego kompleksów, wątpiącego i nerwowego. Widać to szczególnie wyraźnie, gdy oskarża Ewę za przekazanie złych genów córce i nie umie zaakceptować, że jest ona niepełnosprawna umysłowo.

Adam do pracy wychodzi wcześnie i wraca późno, a w domu bywa rzadko, dlatego wspólnie z żoną myślą o rozwodzie. Można zatem stwierdzić, że jego przemiana wewnętrzna jest negatywna i krytycznie wpływa na jego życie, czego nie można powiedzieć o Ewie. Po urodzeniu cierpiącej na zespół Downa córki serca kobiety wypełnia się bowiem bezinteresowną miłością i uświadamia sobie, jak bardzo kocha dziecko i jest gotowa, aby poświęcić dla niego całe życie. Ewa potrafi podnieść się po trudnym ciosie i za sprawą tragicznego doświadczenia stać się silniejszą kobietą oraz lepszym człowiekiem.

Podsumowanie

Metamorfoza bohatera oznacza zmianę postawy życiowej, światopoglądu i hierarchii wartości. Przemiana na nowo kształtuje osobowość człowieka i jego podejście do rzeczywistości. Wpływ na jej przebieg mają czynniki zewnętrzne, takie jak osoby trzecie, istoty fantastyczne, sytuacja społeczna czy wydarzenia dziejące się w obrębie bohatera. Omówione dziś postaci udowadniają, że za sprawą metamorfozy można zarówno dojrzeć i zrozumieć ważne sprawy egzystencjalne, tak jak to było u Rodiona, jak i upaść oraz pogrążyć się moralnie, czego dowodem są historie Makbeta i Wokulskiego.

Bibliografia

I Literatura podmiotu:
1. Krasiński Zygmunt, Nie-Boska Komedia, Janki, Morex, 1993, ISBN 8385904115,
2. Mickiewicz Adam, Dziady cz. III, W: Dziady cz. II, IV i I, Warszawa, Czytelnik, wyd. I, 1977,
3. Mickiewicz Adam, Pan Tadeusz, Kraków, Zielona Sowa, 2005, ISBN 8373895744,
4. Molier, Świętoszek, Kraków, Zielona Sowa, 2007, ISBN 9788374355124.
5. Prus Bolesław, Lalka, Kraków, Greg, 2004, ISBN 83871139890,
6. Puzo Mario, Ojciec Chrzestny, Warszawa, Muza, 2003, ISBN 8373194614,
7. Szekspir William, Makbet, Kraków, Greg, 2006, ISBN 8373272514,
8. Terakowska Dorota, Poczwarka, Kraków, Wydawnictwo Literackie, 2001,
ISBN 8308030947
9. Tolkien John Ronald Reuel, Władca Pierścieni, Warszawa, Czytelnik, 1981.

II Literatura przedmiotu:
1. Farent Teodor, Nie-Boska komedia Zygmunta Krasińskiego, Lublin, Biblios, 2011, ISBN 9788386581702, s. 24-26,
2. Lementowicz Urszula, Pan Tadeusz Adama Mickiewicza, Lublin, Biblios, 2012, ISBN 9788386581054, s. 21-23,
3. Nowacka Irena, Świętoszek, W: Komedie Moliera, Lublin, Biblios, 2011, ISBN 978838658150, s. 24-29,
4. Osmoła Józef, Lalka Bolesława Prusa, Lublin, Biblios, 2012, ISBN 9788386581207, s. 16-20,
5. Przemiana, W: Słownik motywów literackich, red. Nawrot Agnieszka, Kraków, Greg, 2004, ISBN 8373273948, s. 292-296,
6. Polańczyk Danuta, Makbet Williama Szekspira, Lublin, Biblios, 2011, ISBN 9788386581565, s. 18-21,
7. Winniczuk Lidia, Od starożytności do współczesności, Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981, rozdz.: Metamorfozy w Metamorfozach, ISBN 830102223X, s. 101-114.

Ramowy plan wypowiedzi:

1. Teza: Przemiana to proces definiujący osobowość, postawy życiowe i hierarchię wartości bohatera literackiego.

2. Kolejność prezentowanych argumentów:
a) Makbet: przemiana z szanowanego, bohaterskiego i honorowego rycerza w nieokiełznanego mordercę, który dla zdobycia władzy posuwa się do zabójstw.
b) Świętoszek: przemiana tytułowego bohatera, który przechodzi metamorfozę z hulaki i bawidamka w człowieka religijnego w celu osiągnięcia partykularnych korzyści.
c) Pan Tadeusz: Jacek Soplica, który z uwagi na niespełnioną miłość i popełnione morderstwo przechodzi głębokie metamorfozy wewnętrzne.
d) Dziady cz. III: przemiana z nieszczęśliwego i zrezygnowanego kochanka Gustawa w wielkiego patriotę zdeterminowanego w walce o wolność ojczyzny – Konrada.
e) Nie-boska komedia: metamorfoza hrabiego Henryka z bujającego w obłokach i oderwanego od rzeczywistości poety, który staje się przewodnikiem obozu arystokratów w trakcie starć z ludem.
f) Lalka: dla Stanisława Wokulskiego najważniejsze są pieniądze i nauka, zaś po poznaniu panny Łęckiej porzuca racjonalizm i robi wszystko, by zdobyć serce wybranki; przemiana z pozytywisty w romantyka.
g) Władca Pierścieni: Gollum jako przykład negatywnej metamorfozy spowodowanej wpływem Jedynego Pierścienia, która obejmuje nie tylko przemianę wewnętrzną, ale również zewnętrzną.
h) Ojciec chrzestny: Michael Corleone jako postać, która początkowo jest prawym i odcinającym się od mafii żołnierzem amerykańskim, aby po zamachu na ojca stać się przywódcą przestępczego półświatka i przejąć zasady w nim obowiązujące.
i) Poczwarka: narodziny dziecka cierpiącego na zespół Downa jako przyczyna metamorfozy wewnętrznej rodziców, którzy pod jej wpływem zmieniają się na różne sposoby.

3. Wnioski:
a) Metamorfoza wewnętrzna ma pozytywny lub negatywny wpływ na bohaterów literackich.
b) Przemiana wynika z istotnych wydarzeń, które przydarzyły się bohaterom literackim, lub z wpływu drugiej osoby.
c) Metamorfozy przyczyniają się do porażki osobistej bohaterów literackich lub pozwalają na nowo poukładać i odbudować życie.

 

Podobne wpisy

2 komentarze

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *