Zaprezentuj sposoby wyrażania miłości w różnych epokach literackich

Miłość towarzyszy człowiekowi od zawsze – niezależnie od epoki, miejsca zamieszkania, wieku czy pochodzenia. Łączy ludzi i zmienia ich życie bez względu na ich plany i wolę. Jednak sposób, w jaki wyrażają się ją w stosunku do drugiego człowieka, zależy od wielu czynników.

Oprócz samych emocji i stanu psychicznego istnieją czynniki zewnętrzne, takie jak pochodzenie, forma kontaktu z drugą osobą czy choćby odwzajemnienie uczucia. Tematem mojej pracy jest ukazanie różnych sposobów wyrażania miłości na przestrzeni wybranych epoki literackich. Swoje rozważania pragnę oprzeć na utworze Williama Szekspira „Romeo i Julia”, dramacie Adama Mickiewicza „Dziady, cz. IV”, sonecie Jana Andrzeja Morsztyna „Do trupa” oraz powieści Janusza Leona Wiśniewskiego „Samotność w sieci”.

Romeo i Julia

Miłość w „Romeo i Julii” stanowi wiodący motyw dramatu. Mimo iż główni bohaterowie są w bardzo młodym wieku, ich uczucie jest wyjątkowo głębokie i szczere. Dzięki temu szybciej dojrzeli, mając coraz większą świadomość swoich emocji. Uczucie stało się dla nich najistotniejszym elementem życia, a jednocześnie okazało się tak silne, że fakt, iż pochodzą ze skłóconych ze sobą rodów Kapuletów i Montekich, nie jest dla nich problemem i przeszkodą. Rodziny Romea i Julii nie mogły pogodzić się z tym związkiem, ponieważ od lat się nienawidziły.

Obawy przed reakcją najbliższych rodzin zmuszały zakochanych do ukrywania się. Z tego względu na początku, kiedy ich uczucie dopiero się rodziło, wyrażali uczucia w sposób bardzo niepewny. Bali się ryzykować, więc spotykali się potajemnie. Wówczas Romeo wyrażał swoją miłość za pomocą słów pełnych patosu, w sposób podniosły i poetycki. Sięga po wiele porównań, metafor, by ubarwić i zobrazować swoje słowa, oddające szereg emocji. Wiele przeszkód powoduje, iż zakochani nie mogą w bezpośredni sposób okazywać sobie uczuć i mówić o nich w towarzystwie innych.

Zmienia to Julia, która pod wpływem ogromnych uczuć wyznaje ukochanemu miłość i proponuje małżeństwo, mimo sprzeciwu rodziny z obojga stron. Romeo i Julia w bezpośredni i czuły sposób wyrażali swoją miłość wobec siebie, to dla niej łamali wszelkie zasady, przeciwstawiali się najbliższym. Mimo wielu przeszkód potrafili wytrwać i udowodnili sobie nawzajem, że ich uczucie jest prawdziwe. Wyrażają to w specyficzny i romantyczny sposób.

Romeo w nocy wdrapywał się na balkon Julii, by się z nią zobaczyć oraz obydwoje po kryjomu postanowili wziąć ślub, co jest wyrazem ogromnej odwagi i oddania dla miłości. Ich rozmowy przepełnione są wieloma wyznaniami miłości, najczęściej w sposób bardzo poetycki i romantyczny. Użycie wielu metafor i pytań retorycznych potęguje wrażenie, iż ich miłość jest wyjątkowa i wręcz niemożliwa. Nie bez powodu stała się ona inspiracją dla wielu twórców literatury, sztuki czy filmu.

Dziady cz. IV

Miłość Gustawa w IV części „Dziadów” ukazywana jest jako wzór uczucia godny epoki romantyzmu. Zdominowała ona życie mężczyzny, który przez cały utwór prowadzi monolog na temat jej siły i istoty w życiu człowieka. Gustaw wyrażał swoją miłość zupełnym oddaniem i pełnym zaangażowaniem. Tym samym wskazuje, jak ogromną ma wartość i wielkie szczęście przynosi. Jednocześnie,poza szczęściem siła miłości ma również tę złą stronę, związaną z jej nieodwzajemnieniem, niosącym cierpienie, rozczarowanie i ból. Jest to związane z wiarą Gustawa w to, że związek ludzi połączonych miłością stanowi połączenie dwóch bliźniaczych, idealnych dusz, które zaznają szczęścia jedynie wówczas, gdy będą ze sobą żyć.

Gustaw mówi również o tym, iż bez ukochanej jest tylko cieniem człowieka i nie ma prawa żyć, ponieważ to ona jest jego sensem. Mężczyzna znajduje się w podobnej sytuacji jak Romeo zakochany w swojej Julii, jednak zasadniczą różnicę stanowi fakt, iż Gustaw cierpi, a powodem tego jest jego niespełniona miłość, która według niego stanowi największe nieszczęście człowieka. Przyczyną tego był, jak w przypadku Romea i Julii, problem pochodzenia kochanków. Wydanie ukochanej Gustawa za bogatszego kandydata stało się dla niego życiowym problemem i powodem wielu cierpień i rozczarowań.

Swoją miłość wyraża w ogromnym lamencie i rozpaczy nad swoim losem. Miłość ta doprowadza go wręcz do obłędu, który w konsekwencji popycha go do popełnienia samobójstwa na wieść o ślubie ukochanej z innym mężczyzną. Sposób, w jaki Gustaw opisuje i wyraża uczucie, potęguje u odbiorcy wyobrażenie o jej sile. Odbywa się to w słowach chaotycznych, pełnych ekspresji, w obrazowy formie ukazującej ogrom emocji, które wypełniały Gustawa. Wyrażana miłość i związane z nią nieszczęście porusza oraz budzi współczucie i empatię wśród odbiorcy.

Do trupa

W dosyć nietypowy sposób swoją miłość wyraża podmiot liryczny w utworze „Do trupa”, Jana Andrzeja Morsztyna. Mówiąc o swoim nieszczęśliwym uczuciu do kobiety, zestawia tę sytuację z położeniem zmarłego. Twierdzi, że tak samo jak trup, on również leży zabity, jednak różnica polega na tym, że on przez strzałę Amora, a nieboszczyk przez strzałę śmierci. Tym samym wymienia elementy, które łączą jego i zmarłego. Porównuje sukno żałobne, którym jest okryty nieboszczyk, do ciemności, która pochłonęła jego zmysły po niespełnieniu swojego uczucia, a ręce zmarłego są związane, podobnie jak rozum zakochanego przez łańcuch emocji, rozczarowań i bólu oraz cierpienia psychicznego.

Podmiot liryczny swoją miłość wyraża nie tylko w podobieństwach do sytuacji trupa, ale i wielu różnicach, które ocenia na swoją niekorzyść. Zarzuca również trupowi jego lepszą pozycję, ponieważ w związku z tym, że nie żyje, nie czuje bólu, którego podmiot liryczny doświadcza przez niespełnioną miłość. Podmiot liryczny ma poczucie niesprawiedliwości, ponieważ trup nie ma przyszłości, zamieni się w jednej chwili w popiół, a zakochany jeszcze bardzo długo będzie męczył się ze swoją nieszczęśliwą miłością i bólem z nią związanym, którego nieboszczyk poczuć nie może.

Podmiot liryczny w całej treści sonetu wyraża swoją miłość w sposób bardzo charakterystyczny i nietypowy, ponieważ porównuje miłość i jej elementy oraz przejawy do śmierci. Jego wniosek mówi, iż trup ma zdecydowanie lepszą pozycję i w znajduje się wygodniejszej sytuacji niż nieszczęśliwie zakochana osoba. Dochodzi do niego poprzez zastosowanie wielu kontrastów i antytez. Miłość, którą czuje do drugiej osoby, wyraża za pomocą wielu metafor, porównań i wyolbrzymień, co sprawia, iż ma ona bardzo rozległy wymiar.

Podmiot liryczny mówi o sensie miłości w sposób absurdalny i nielogiczny, ale jednocześnie bezpośrednio i bardzo wymownie. Jest to typowe dla epoki baroku, gdzie zgodnie z poetyckim stylem manieryzmu stosowano dużą liczbę metafor, paradoksów, hiperboli i inwersji, by osiągnąć efekt zaskoczenia i zszokowania odbiorcy. Efektowna forma utworu była zamiarem twórców barokowych, co niezaprzeczalnie udało się Janowi Andrzejowi Morsztynowi.

Samotność w sieci

„Samotność w sieci” stanowi zupełnie inny rodzaj wyrażania miłości przez ludzi. Jest to rodzaj współczesnego ujęcia historii miłosnej. Dzieło autorstwa Janusza Leona Wiśniewskiego dotyka problemu relacji między kobietą a mężczyzną w czasach bardzo szybkiego rozwoju mediów elektronicznych. Jest to historia dwojga dorosłych ludzi, którzy swoją znajomość zbudowali na podstawie kontaktów przez Internet. Kiedy Jakub otrzymał po raz pierwszy wiadomość od nieznajomej kobiety, nie podejrzewał, iż przerodzi się to w prawdziwe uczucie.

Powieść „Samotność w sieci” jest pełna emocji i wewnętrznych przemyśleń bohaterów, zderzających się z ogromnym uczuciem, zbudowanym na niebezpośrednim kontakcie. Ona, chcąc się zwierzyć Jakubowi, pisze do niego pierwszą wiadomość, która zapoczątkowuje internetowy romans dwojga obcych sobie ludzi. Wzajemna miłość i wyrażanie jej przez oboje bohaterów można lepiej zrozumieć dzięki dużej liczbie odwołań do przeszłości. Te retrospekcje pomagają wytłumaczyć ich działania i myślenie.

Dzięki temu, że narratorem poszczególnych wydarzeń raz jest Jakub, a raz jego ukochana, odbiorca może rozpatrywać sposoby wyrażania ich emocji oddzielnie i dogłębnie. Obydwoje okazywali sobie uczucie w sposób bardzo bezpośredni i dla obojga zrozumiały, mimo iż pośrednikiem tych emocji był Internet. Wyrażali to poprzez nastrój rozmów, podejmowane tematy, w efekcie czego potrafili okazywać sobie czułość, zaangażowanie, zaufanie i oddanie. Wiadomości na portalach społecznościowych, e-maile, SMS-y były to dla nich wygodnymi i odpowiednimi środkami przekazu uczuć. Nie zabrakło w nich również intymności, erotyzmu i poczucia bliskości.

Ta para zakochanych udowodniła, iż mimo rozwoju mediów, nowoczesności i trochę niekonwencjonalnego sposobu utrzymywania bliskich relacji można zbudować związek między kobietą a mężczyzną na tyle wartościowy i istotny, że jest w stanie przerodzić się w miłość i pełne zaangażowanie. Jest to zaprzeczenie stereotypom, mówiącym, że przez wymianę wiadomości drogą elektroniczną nie można wyrazić swoich myśli, emocji i uczuć. Bohaterowie powieści właśnie takim sposobem wzbudzili w sobie ogromne uczucia, stwarzając relację bardzo silną. Nie był tu potrzebny patos, tak wyraźnie widoczny w innych utworach. Bez zbędnej podniosłości, za pośrednictwem Internetu, bohaterowie „Samotności w sieci” potrafili stworzyć wartościowy i bardzo ważny dla nich związek.

Podsumowanie

Na podstawie zaprezentowanych utworów można wywnioskować, iż w zależności od epoki, którą reprezentują ich autorzy, poszczególne dzieła ukazywały zupełnie inne sposoby wyrażanie miłości przez bohaterów. Na przykładzie Romea i Julii zaobserwować można ogromną podniosłość i patos, wynikające z wielkiego uczucia, łączącego tych młodych ludzi. Podobnie rzecz się ma z Gustawem z IV części „Dziadów”, który poprzez lament i monolog pełen cierpienia i żalu wyrażał swoje nieszczęśliwie ulokowane uczucia.

W sonecie Jana Andrzeja Morsztyna pojawia się natomiast zupełnie nietypowo ukazane porównanie zakochanego mężczyzny do trupa, dając do zrozumienia, jak wiele miłość może zmienić w życiu człowieka i do jakich stanów doprowadzić. Brak patosu i poetyckiego podejścia zaobserwować można z kolei we współczesnym świecie, czego dowodem jest powieść „Samotność w sieci”, gdzie miłość wyrażana za pomocą mediów elektronicznych w zupełności nie jest gorszą i prostszą, niż ukazane to było w poprzednich epokach. Zatem miłość, choć stanowi uczucie znane ludziom od zawsze, na przestrzeni wieków wyrażana była bardzo różnorodnie, za każdym razem stając się wyjątkową i niezwykłą.

Bibliografia

I Literatura podmiotu:
1) Mickiewicz Adam, Dziady cz. IV, W: Dziady cz. II i IV, Wrocław, Atut, 1994, ISBN 8386530103,
2) Morsztyn Jan Andrzej, Do trupa, W: Marciszuk Piotr, Przeszłość to dziś – I klasa liceum i technikum, Warszawa, Stentor, 2002, s. 130, ISBN 8386018887,
3) Szekspir William, Romeo i Julia, Warszawa, Prószyński i S-ka, 2001, ISBN 8385904247,
4) Wiśniewski Janusz Leon, Samotność w sieci, Warszawa, Prószyński i S-ka, 2001, ISBN 8372559252.

II Literatura przedmiotu:
1) Miłość, W: Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. Bachórz Józef, Kowalczykowa Alina, Wrocław, Ossolineum, 1991, ISBN 8304035211, s. 546-551,
2) Polańczyk Danuta, Dziady część II i IV Adama Mickiewicza, Lublin, Biblios, 2011, ISBN 9788386581061, s. 19-22,
3) Polańczyk Danuta, Romeo i Julia Williama Szekspira, Lublin, Biblios, 2010, s. 15-23.

Ramowy plan wypowiedzi

1. Teza: Miłość to uczucie, które dotyczy każdego człowieka, różni się jedynie sposobem jej wyrażania przez poszczególne osoby, w zależności od czynników wewnętrznych i zewnętrznych.

2. Kolejność prezentowanych argumentów:
a) Wstęp – w zależności od epoki, stanu emocjonalnego człowieka, jego pochodzenia i warunków zewnętrznych, człowiek w różny sposób wyraża swoje uczucia wobec drugiej osoby.
b) Patos, poetyckość wypowiedzi, otwarte wyznawanie uczuć, jako sposób wyrażania emocji w utworze Williama Szekspira „Romeo i Julia”
c) Ukazanie emocji w lamencie, monologu pełnym żalu, cierpienia i rozczarowania, jako główny element wypowiedzi Gustawa o niespełnionej miłości do ukochanej kobiety.
d) Hiperbolizacja, porównania, i metafory, jako elementy typowe dla barokowych utworów literackich – na podstawie sonetu „Do trupa”.
e) Wykorzystanie mediów elektronicznych we wzajemnym wyrażaniu miłości i zaangażowanie w relację, jako współczesny sposób budowania związku między kobietą, a mężczyzną.

3. Wnioski:
a) Miłość, jako uczucie wyjątkowe i bardzo istotne w życiu każdego człowieka, pozostaje takie samo, niezależnie od formy i sposobu jej wyrażania.
b) Sposoby wyrażania ogromnych emocji i uczuć podlegają różnym zmianom, w zależności od epoki, w której zakochani ludzie żyją.