Polskie pieśni bogoojczyźniane w różnych epokach

Polska to kraj mający bardzo bogatą historię i kulturę. Ponad tysiącletnia tradycja naszego narodu obfituje w różnego rodzaju znaczące wydarzenia, zarówno te pozytywne, jak Bitwa pod Grunwaldem czy Cud Nad Wisłą, jak i negatywne typu zabory czy komunizm. Niezależnie od oceny naszej historii bardzo ważną rolę odgrywały w niej pieśni bogoojczyźniane. Wznoszono je przede wszystkim w czasie istotnych dla kraju wydarzeń, lecz zdarzały się również pieśni bardziej zwyczajne, tworzone pod wpływem prywatnej inspiracji. Mimo różnić w ich treści i formie zawsze były one utworami o naszym narodzie, wspólnej historii, religii i tożsamości.

Bogurodzica

„Bogurodzica” to najstarsza polska pieśń, która odegrała ogromną rolę w historii naszego kraju. Można ją przyporządkować do kategorii pieśni religijnych. Została napisana prawdopodobnie w 1407 roku przez anonimowego twórcę. Jej treścią jest modlitwa skierowana do Matki Boskiej, Chrystusa i Jana Chrzciciela. Podmiotem lirycznym jest pewna zbiorowość, która prosi boskie postaci o spełnienie jej próśb dotyczących pobożnego życia i zbawienia. „Bogurodzica” to pieśń rycerska śpiewana przez polskie oddziały podczas Bitwy pod Grunwaldem. W 1410 roku nasi rycerze szli z jej tekstem na ustach, wlewając w swoje serca nadzieję i wiarę w zwycięstwo.

„Bogurodzica” dawała im pokrzepienie i entuzjazm do walki. Śpiewano ją również podczas innych bitew, a także w czasie koronacji Władysława III. Wówczas traktowano ją jako hymn narodowy i dziś możemy ją uznawać jako pierwszą tego typu pieśń. „Bogurodzica” miała zatem ogromne znaczenia dla Polaków. Była – i można stwierdzić, że ciągle jest – częścią naszej tradycji i kultury. Stanowi ona apostrofę do Maryi, Boga, Syna Bożego i Jana Chrzciciela, za pośrednictwem której prosty lud ustami podmiotu lirycznego składa błagalne prośby związane z dostatkiem w życiu doczesnym i szczęściem po śmierci.

Pieśń skonstruowana jest w sposób melodyjny, gdyż posiada regularną budowę, powtórzenia, rymy i refren. Jej nastrój jest podniosły i pełen patosu, co wynika z częstego wykorzystania rzeczowników w formie wołacza, wykrzyknień, wyrazów bliskoznacznych i paralelizmów. Widać tu wyraźne zaufanie do Boga i świętych, którzy ulegają uwzniośleniu i jawią się jako opiekunowie ludzi. „Bogurodzica” to ważny element polskiej tożsamości narodowej i nawet obecnie śpiewa się ją podczas wyjątkowych patriotycznych uniesień.

Nie można zatem nie docenić jej ogromnego znaczenia dla naszego kraju, szczególnie że jej treść odnosi się do jednej z najbardziej fundamentalnych wartości dla naszego narodu: religijności i chrześcijaństwa. W średniowieczu to właśnie katolicyzm był bowiem elementem decydującym o naszej tożsamości narodowej, czego wyraz daje „Bogurodzica” o czym dziś wielu z nas zdaje się zapominać.

Hymn do miłości ojczyzny

Równie ważną dla naszego narodu pieśnią był „Hymn do miłości ojczyzny” napisany przez Ignacego Krasickiego. Tematem „Hymnu do miłości ojczyzny”, jak sam tytuł wskazuje, jest wyrażenie głębokiego uczucia do ojczyzny, która dla pomiotu lirycznego stanowi najważniejszą wartość. Świadczy o tym fakt, że osoba mówiąca w stosunku do miłości do Polski używa epitetu „święta miłość”. Pieśń Krasickiego została stworzona w podniosłym i patetycznym tonie, mającym za zadanie uświadomić rodakom, że prawdziwi patrioci są gotowi do największych poświęceń w imię ojczyzny.

Aby móc omówić „Hymn do miłości ojczyzny” w kontekście tematu, należy poznać kontekst historyczno-polityczny związany z jej powstaniem. Mianowicie to patriotyczne dzieło zostało stworzone 2 lata po Pierwszym Rozbiorze Polski, czyli jednym z najbardziej tragicznych wydarzeń dla naszego narodu. Wówczas nasz kraj nie istniał na mapie, a polska kultura i obyczaje miały być wyeliminowane, co skutkowałoby zanikiem naszego narodu nie tylko na płaszczyźnie politycznej, ale również tożsamościowej, czyli kulturowej. Krasicki miał tego świadomość, dlatego stworzył „Hymn do miłości ojczyzny”.

Jego zadaniem jest uświadomienie Polakom, że dla każdego obywatela najważniejsza powinna być ojczyzna. To ona musi być najwyższą wartością, dla której bez względu na wszystko należy się poświęcać. O tym, jak ważna była ta pieśń dla naszych rodaków żyjących w czasie rozbiorów, może świadczyć fakt, że ówcześnie traktowano ją jako hymn narodowy. Oczywiście był to nieoficjalny hymn, ponieważ Polska w tamtym okresie teoretycznie nie istniała.

Nie sposób nie porównać „Hymnu do miłości ojczyzny” do „Bogurodzicy”, która również była hymnem Polski i pieśnią patriotyczną mającą dać rodakom nadzieję i wiarę w zwycięstwo. Dzieło Krasickiego odnosi się jednak bardziej do odwagi i waleczności Polaków, zaś „Bogurodzica” kładzie nacisk przede wszystkim na religijność, dlatego można ją określić jako świecki hymn patriotyczny. Oba utwory łączy natomiast fakt, że są podniosłe i patetyczne.

Rota

Natchnieniem dla Marii Konopnickiej, popychającym ją do stworzenia „Roty”, były wydarzenia, które miały miejsce we Wrześni. Mianowicie polskie dzieci były tam ciemiężone przez władze pruskie, gdyż nie chciały modlić i uczyć się w języku niemieckim. Głównym celem przyświecającym autorce podczas pisania wiersza było więc odbudowanie w Polakach siły i danie im nadziei na lepsze jutro. Podmiot liryczny wskazuje bowiem, że walka rodaków jest słuszna i prawa. Aby utwierdzić naród w tym przekonaniu, sugeruje, że nawet Bóg stoi po stronie Polski – ma On bowiem świadomość, po której stronie jest racja.

Z tego względu podmiot liryczny postuluje wznoszenie próśb do Stwórcy, mających na celu wyzwolenie narodu spod władzy zaborców. Konopnicka wskazuje, że Polacy nie mogą się poddawać. Podkreśla także, że germanizacja skazuje nas na wieczny niebyt. Autorka ma świadomość, że zatracenie narodowej tożsamości, z którą bez wątpienia wiąże się ojczysty język, jest najprostszą drogą do zniknięcia świadomości polskości. Podkreśla, jak ważny jest nasz język, którego powinniśmy bronić do ostatniej kropli krwi, podobnie jak niepodległości.

Autorka mówi również, że Polacy muszą być silni i zdeterminowani w swej walce. Podmiot liryczny wyraża także przekonanie, że jego ojczyzna w końcu zdobędzie niepodległość. Reasumując, Konopnicka w swojej „Rocie” chce wzbudzić w Polakach nadzieję i dać im siłę, aby mogli walczyć z okupantami, co było niezwykle ważne w okresie pozytywizmu. Nastrój utworu jest uroczysty, poważny i podniosły, a jednocześnie pełen waleczności i wrogości do najeźdźców, bo jego cel to mobilizacja rodaków.

Ówcześnie była to bardzo ważna dla naszych rodaków pieśń, która dodawała im otuchy i pozwalała na uwierzenie, że heroiczna walka ma sens. O tym, jak istotną rolę odgrywała „Rota”, świadczy również fakt, że przymierzano ją do hymnu państwowego. Jeśli chodzi o tożsamość narodową, to utwór Konopnickiej łączy w sobie cechy „Bogurodzicy” i hymny Krasickiego. Wynika to z faktu, że kładzie nacisk zarówno na religijność i wiarę w Boga, jak i na waleczność i odwagę.

Podsumowanie

Wiele ważnych dla Polaków pieśni narodowych staje się oficjalnymi lub nieoficjalnymi hymnami państwowymi, o czym świadczą przykłady „Bogurodzicy”, „Rota” oraz „Hymnu do miłości ojczyzny”. Ponadto warto zaznaczyć, że omówione dzieła ukazują tożsamość narodową w związku z Bogiem, walecznością i odwagą. Przedstawiają Polaków jako osoby waleczne, oddane w imię narodu i żyjące w zgodzie z boskimi przykazaniami. Istotny jest również fakt, że polskie pieśni narodowe powstawały w różnych epokach, co świadczy o tym, że niezależnie od okresu i kontekstu historyczno-politycznego odgrywały one dużą rolę dla naszego narodu. W kontekście wniosków należy stwierdzić, że polskie pieśni bogoojczyźniane wyrażają uczucia patriotyczne w sposób podniosły i patetyczny.

Bibliografia

I Literatura podmiotu:
1. Grzybowski J., Bogurodzica [w:] Grzybowski J., Antologia poezji polskiej od średniowiecza do współczesności, wyd. Videograf II, Chorzów 2007, str. 19.
2. Konopnicka M., Rota [w:] Konopnicka M., Wybór poezji, wyd. Czytelnik, Warszawa 1974, str. 340.
3. Krasicki I., Hymn do miłości ojczyzny [w:] Grzybowski J., Antologia poezji polskiej od średniowiecza do współczesności, wyd. Videograf II, Chorzów 2007, str. 232.

II Literatura przedmiotu:
1. Farent T., Fraszki, pieśni treny, wyd. Biblioteka Wysyłkowa, Lublin 2010, str. 16-19.
2. Krzyżanowski J., Dzieje Literatury Polskiej, wyd. PWN, Warszawa 1979, str. 191-207.
3. Podgórski W. J., Skąd nasz ród: polskie pieśni hymniczne, wyd. Interlibro, Warszawa 1991, s. 212.
4. Polańczyk D., Liryka średniowiecza, wyd. Biblioteka Wysyłkowa, Lublin 2006, str. 9-12.
5. Polańczyk D., Utwory Wierszem Ignacego Krasickiego, wyd. Biblioteka Wysyłkowa, Lublin 2001, str. 8-11.

Ramowy plan wypowiedzi:

1. Teza: Polskie pieśni bogoojczyźniane mają charakter patriotyczny i wyrażają wdzięczność oraz zaufanie do Boga.

2. Kolejność prezentowanych argumentów:
a) Bogurodzica: najstarsza utrwalona polska pieśń pełniąca niegdyś funkcję hymnu narodowego, która w chwalebnym i podniosłym tonie wyraża prośby ludu zwrócone ku niebiosom.
b) Hymn do miłości ojczyzny: patetyczna i podniosła pieśń pełniąca funkcję hymnu narodowego w okresie rozbiorów.
c) Rota: pieśń traktująca o prześladowaniu polskości, będąca przymierzana do roli hymnu państwowego.

3. Wnioski:
a) Polskie pieśni bogoojczyźniane wyrażają uczucia patriotyczne i religijny w sposób podniosły, patetyczny i dziękczynny.
b) Polskie pieśni bogoojczyźniane ukazują tożsamość narodową w odniesieniu do waleczności, religijności i odwagi Polaków.
c) Polskie pieśni narodowe często stawały się hymnami państwowymi.