Narkotyki w literaturze i filmie i ich wpływ na życie bohaterów

Narkotyki to środki odurzające mające na celu zmianę świadomości człowieka, polepszenie nastroju czy krótkotrwałe usprawnienie funkcjonowania organizmu. Ich działanie powoduje silnie uzależnienie, a na dłuższą metę jest mocno szkodliwe dla fizjonomii i psychiki ludzkiej, dlatego w większości krajów świata ich używanie zostało zabronione. Skutki zażywania narkotyków można prześledzić na podstawie dzieł literackich i filmowych, które w sugestywny sposób poruszają tę kontrowersyjną tematykę.

My, dzieci z dworca ZOO

„My, dzieci z dworca ZOO” to dokumentalny zapis rozmów przeprowadzanych z główną bohaterką i jednocześnie małoletnią berlińską narkomanką – Christiane F. Bez ogródek opowiada ona o swoim życiu, które bynajmniej nie należy do kolorowych. Zaczyna się ono w Hesji, aby w wieku sześciu lat przenieść do Berlina, gdzie ojciec głównej bohaterki ma zdobyć lepszą pracę. Niestety okazuje się, że nie udaje mu się uzyskać obiecywanej posady, w efekcie czego zamiast w przytulonym domku rodzina Chrisitiane zamieszkuje na robotniczym osiedlu. To doprowadza ojca do frustracji, którą wyładowuje na swoich córkach i żonie.

Bije je i stosuje wobec nich przemoc, aby zredukować swoje nerwy. Widać więc, że od początku swojego życia główna bohaterka ma do czynienia z patologią i wadami ludzkimi, w tym przypadku polegającymi na przemocy domowej. Problemy rodzinne sprawiają, że Christiane w wieku zaledwie dwunastu lat zaczyna popełniać pierwsze drobne przestępstwa, przede wszystkim kradzieże. Jednocześnie dosięgają ją kolejne problemy rodzinne, gdyż rodzice się rozwodzą, a matka wiąże się z konkubinem. Z powodu braku zainteresowania jej osobą ze strony rodziców Christiane chce zyskać akceptację u rówieśników, a że trafia na osoby z marginesu społecznego, to sama zaczyna się staczać.

Jako nieasertywna trzynastolatka sięga po narkotyki, a gdy się od nich uzależnia i nie ma pieniędzy na kolejną działkę, zaczyna się prostytuować wraz ze swoim ukochanym. Mimo że razem próbują skończyć z nałogiem, to udaje im się to dopiero po kilku próbach, gdy zostają wywiezieni przez matkę do rodziny mieszkającej pod Hamburgiem. „My, dzieci z dworca ZOO” to książka, która w bardzo sugestywny, dokumentalny sposób ukazuje patologie społeczne, jakie dotykały niemiecką młodzież w połowie lat 70. Można tu znaleźć opisy takich dewiacji jak narkomania, przemoc rodzinna i prostytucja.

Dzieło niemieckich dziennikarzy dobitnie uświadamia czytelnikom, jak trudno wydostać się z uzależnienia. Książka daje również do zrozumienia, że młodych ludzi dotykają nałogi i inne wady ludzkie wówczas, gdy w rodzinie brak miłości, nuda potęgowana jest przez brak rozrywek, a chęć akceptacji ze strony rówieśników przewyższa racjonalne myślenie. „My, dzieci z dworca ZOO” pokazuje, że narkomania doprowadza młodych ludzi na margines społeczeństwa, sprawiając, że stają się oni ludzkimi wrakami, depczącymi swoją godność tylko po to, aby móc zaspokoić głód narkotykowy.

Pamiętnik narkomanki

Autorka „Pamiętnika narkomanki” jest zarazem główną bohaterką, a książką została stworzona na bazie prowadzonego przez nią pamiętnika. Jak można się domyślać, Barbara to narkomanka, która uzależniła się od ciężkich środków odurzających. Wcześniej jednak była zwykłą, niewyróżniającą się z tłumu dobrą uczennicą, lecz gdy pierwszy raz spróbowała narkotyków, jej życie diametralnie się zmieniło. Przez nie stoczyła się na samo i stała się wrakiem człowieka gotowym na wszystko, aby tylko móc sobie zaaplikować pożądany narkotyk. Książka bardzo dosadnie i bez ogródek ukazuje mechanizmy uzależnienia.

„Pamiętnik narkomanki” uświadamia czytelnikowi, że nie ma granic, których nie przekroczy narkoman, aby tylko zaspokoić swój głód, co widać wówczas, gdy bohaterka bez skrupułów kradnie. Narkotyki zobojętniają człowieka na uczucia oraz innych ludzi i sprawiają, że uzależniony nie potrafi przeżywać emocji, a jedyne, o czym myśli, to aby zaspokoić głód. Świadczy o tym fakt, że bohaterka nie potrafi odczuwać emocji, a jedyne, na czym jej zależy, to kolejna działka.

Przez narkotyki umierają wszyscy znajomi Barbary, co sprawia, że staje się ona ogromnie samotnym i niezrozumiałym przez innych człowiekiem. Jedyną ucieczką są narkotyki. Bohaterka próbuje walczyć z samą sobą, stara się pocieszać swoich rodziców, a w pewnym momencie decyduje się nawet na powrót do szkoły. Po raz kolejny wybiera się do ośrodka leczenia uzależnień, aby jeszcze raz spróbować wyjść z nałogu. Na szczęście w końcu udaje się jej przezwyciężyć uzależnienie, co zawdzięcza zarówno swojej determinacji oraz silnej woli, jak i pomocy innych ludzi.

Podsumowując, „Pamiętnik Narkomanki” ukazuje niezwykle negatywny wpływ narkotyków na życie ludzkie. Książka uświadamia, że nałóg to bardzo ciężka choroba, nad którą człowiek nie potrafi zapanować. Narkotyki wykańczają fizycznie oraz psychicznie i sprawiają, że uzależniony staje się wrakiem człowieka gotowym dosłownie na wszystko, aby tylko zaspokoić głód. A wyjść z tego nałogu udaje się niestety tylko nielicznym.

Ćpun

Główni bohaterowie powieści „Ćpun” to para czternastolatków – Smółki i Gemma, którzy w geście buntu wobec nierozumiejących ich rodziców i z powodu zniechęcenia postanawiają przeprowadzić się z małej mieściny do dużego miasta. Angielski Bristol okazuje się jednak mniej przyjazny, niż się spodziewali, gdyż najpierw trafiają do środowiska anarchistycznego, a następnie do narkomańskiego. W jego obrębie coraz bardziej się staczają, stopniowo stając się ludźmi z marginesu społecznego, którzy dla kolejnej działki są w stanie kraść, żebrać, a nawet sprzedawać swoje ciało.

Środowisko narkomanów skutecznie wciąga Smółkę i Gemmę w swoje objęcia, oferując złudne poczucie akceptacji i opieki. Początkowo główni bohaterowie są dość nieśmiali i próbują usprawiedliwić zażywanie narkotyków, dlatego Smółka uzasadnia je poprzez chęć zapomnienia o koszmarze, jaki zgotowali mu rodzice, a Gemma czuje, że dzięki narkotykom staje się naprawdę wolna i niezależna. Szybko okazuje się jednak, że w istocie narkotyki doprowadzają nie do wolności i uzależnienia, ale do całkowitego zniewolenia i uzależnienia.

Kiedy kończą się pieniądze, a towarzystwo nie jest skore do dzielenia się towarem, bohaterów dosięga tak silny głód, że zmusza ich do skrajnego poniżania się poprzez żebranie, kradzieże i prostytucję. Ich przykład pokazuje, że mechanizm uzależnienia całkowicie zniewala człowieka i sprawia, że pomimo chęci odstawienia narkotyków nie jest to możliwe, co najlepiej widać na przykładzie Smółki, który chcąc odstawić nałóg, nie jest w stanie wygrać z domagającym się go organizmem.

Ostatecznie główny bohater najpierw ląduje w ośrodku uzależnień, a następnie jako recydywista trafia do poprawczaka. „Ćpun” to powieść udowadniająca, że z uzależnienia od narkotyków praktycznie nie da się wydostać, a jest ono tak silne, że kompletnie rujnuje człowieka i wiąże go na długi czas z koniecznością sięgania po kolejną działkę.

Stokrotka

Temat uzależnienia od narkotyków porusza również Jan Krasnodębski w książce „Stokrotka”. Opisywany świat widzimy z perspektywy głównej bohaterki, która jest młodą, piętnastoletnią dziewczyną uzależnioną od środków odurzających. Autor przedstawia rok z życia tytułowej Stokrotki, czyli Doroty, prezentując pełne smutku dwanaście miesięcy. Choć pochodzi ona z bogatego domu, to jej rodzice w ogóle nie interesują się ani nią, ani jej rodzeństwem. Ojciec jest bowiem biznesmen, którego prawie wcale nie ma w domu, a matka zdradza go z innym mężczyzną.

Brak zainteresowania za strony rodziców sprawia, że Stokrotka poszukuje miłości u innych osób. Najpierw z tego powodu zakochuje się w nauczycielce polskiego, aby później przelać uczucie na chłopaka, Piotrka, który jako pierwszy częstuje ją narkotykami. Autor raz po razu ukazuje stan, w jakim znajduje się Dorota po zażyciu środków odurzających. Wówczas nie ma nawet świadomości, co się dzieje i jest całkowicie zdezorientowana. Mimo to podoba się jej się ten stan, dlatego szybko sięga po kolejną dawkę, w efekcie czego uzależnia się od narkotyków.

Choć wmawia sobie, że ma kontrolę nad tym wszystkim kontrolę, to tak naprawdę nie jest w stanie opanować swojego głodu. Aby zdobyć pieniędzy na kolejną działkę, zaczyna wynosić z domu cenne rzeczy, co świadczy o jej determinacji i uzależnieniu. Z powodu narkotyków Dorota chudnie z dnia na dzień i w pewnym momencie jej waga osiąga wartość 38 kilogramów. Ostatecznie Stokrotka zostaje wysłana na wieś przez matkę, która dowiaduje się o jej problemie narkotykowym. Kiedy wydaje się, że jest on skończony, przyjeżdża jej chłopak, daje jej działkę i razem umierają w polu z powodu przedawkowania. „Stokrotka” jest utworem ukazującym patologiczny świat narkotyków, który może wciągnąć nawet dziewczyny z tzw. porządnych domów.

Na podstawie tego utworu widać, że narkotyki sprawiają, że człowiek stacza się na samo dno, zaczyna kraść i traci nad sobą kontrolę. A wszystko to zostaje spowodowane przez brak zainteresowania ze strony rodziców, którzy dbają wyłącznie o pieniądze i własne uciechy, a nie o uczucia córki. „Stokrotka” uświadamia nam, że patologie społeczne mogą dotknąć dosłownie każdego, niezależnie od wieku, płci, poziomu inteligencji czy posiadanego majątku. Jest to bowiem bezlitosny nałóg, który nikomu nie wybacza.

Melanże z żyletką

Inny utwór odnoszący się do problemu uzależnienia od narkotyków to „Melanże z żyletką”. Łukasz Gołębiewski przedstawia w nim postać głównego bohatera i jednocześnie narratora, dla którego narkotyki, alkohol i libacje są chlebem powszednim. Kiedy poznaje młodą, dziewiętnastoletnią Zuzannę zafascynowaną jego osobą, wciąga ją do swojego świata i traktuje w sposób instrumentalny. Dziewczyna omamiona postacią ukochanego zaczyna patrzeć na niego jako na wzorzec, dlatego jej życie zmienia się w ciągłą i nieprzerwaną libację alkoholowo-narkotykową.

Z tego powodu Zuzanna przestaje chodzić do szkoły, traci kontakt z rodzicami, a nawet zaczyna się samookaleczać w celu zwrócenia na siebie uwagi. Toksyczna miłość, alkohol i narkotyki stają się przyczyną upadku głównej bohaterki i jej głębokiej metamorfozy z porządnej, normalnej dziewczyny w alkoholiczkę i narkomankę żyjącą wyłącznie dzięki tytułowym melanżom. Zuzanna nie ma świadomości konsekwencji swojego zachowania, a jedyne, na czym jej zależy, to chęć akceptacji ze strony grupy rówieśniczej i narratora.

Wspominając o narratorze, warto zatrzymać się na chwilę przy jego postaci, ponieważ na jego podstawie wyraźnie widać, jak ogromne pustki alkohol i narkotyki mogą poczynić w psychice człowieka. Mianowicie główny bohater traktuje swoją adoratorkę w sposób całkowicie instrumentalny, bawiąc się nią i nie zwracając uwagi na jej moralny upadek. Nie widać w nim ani krzty żalu ani jakiejkolwiek refleksji, gdyż alkohol i narkotyki kompletnie znieczuliły go pod względem emocjonalnym. Uzależnienie od środków odurzających we wręcz brutalny sposób oddziałuje na życie bohaterów, sprawiając, że stają się zdegradowanymi do cna ludzkimi wrakami. Nie ma tu miejsca na uczucia, gdyż liczy się tylko dobra zabawy, melanże i uciechy fizyczne.

Skazany na bluesa

Film „Skazany na bluesa” opowiadaj o życiu wokalisty zespołu „Dżem” – Ryszarda Riedla. Poznajemy go jako nastolatka marzącego o wolności i wydostaniu się z szarej rzeczywistości Polski w dobie transformacji ustrojowej. Początkowo jest on energicznym, pełnym zapału, luźno podchodzącym do życia i wielce utalentowanym człowiekiem, który poznaje kobietę, zakochuje się w niej, płodzi z nią dziecko i razem zamieszkują. Życie Ryszarda zmienia się diametralnie w dniu ślubu i wbrew pozorem nie ma to związku ze zmianą jego statusu, ale z pierwszym zażyciem narkotyków, ofiarowanych mu przez bliskiego przyjaciela – Indianera.

Od tego momentu wokalista popada w uzależnienie, które niszczy życie jego i jego najbliższych. Z powodu nałogu często ucieka z domu i kłóci się z żoną, opuszcza próby zespołu i nie domaga na koncertach oraz kompletnie ignoruje wychowanie dziecka. Stopniowo narkotyki stały się dla Riedla treścią egzystencji, a kolejne seanse z ich udziałem pozwalały mu na ucieczkę od rzeczywistości. Chcąc poprzez narkotyki uzyskać wolność, w istocie sam siebie zniewolił i wpadł w uzależnienie, od którego pomimo szczerych chęci nie potrafił się wydostać.

Uzależnienie pakuje go w samotność, nędzę psychiczną i całkowicie odizolowuje od świata zewnętrznego, przez co nie umie porozumieć się z innymi ludźmi. Najlepszym tego przykładem jest symboliczna scena, kiedy będący pod wpływem Ryszard kompletnie zawala przesłuchanie, marnując tym samym życiową szansę zespołu „Dżem” na wybicie się i zdobycie uznania szerokiej publiczności.

Podsumowanie

Z całą pewnością można stwierdzić, że narkotyki mają bardzo negatywny wpływ na życie człowieka. Po pierwsze prowadzą do silnego uzależnienia, z którego niezwykle trudno się wydostać, a po drugie niszczą ludzki organizm, osobowość i psychikę, przyczyniając się do samotności, cierpienia, a nawet śmierci. Poprzez ukazania tematyki narkotyków w taki sposób literatura i film ostrzegają przed skutkami ich działania i dają odbiorcom namiastkę koszmaru, który stał się udział osób walczących z tym straszliwym nałogiem.

Bibliografia

I Literatura podmiotu:
1. Burgess M., Ćpun, Warszawa, Albatros, 2002, ISBN 8390477483,
2. Christiane F., My, dzieci z dworca ZOO, Warszawa, Iskry, 2009, ISBN 9788320708011,
3. Gołębiewski Łukasz, Melanże z żyletką, Warszawa, Jirafa Roja, 2008, ISBN 9788389143945,
4. Kidawa-Błoński Jan, Skazany na bluesa, Polska, ITI CINEMA, 2005,
5. Krasnodębski J. P., Stokrotka: Rok z życia narkomanki, Chorzów, Videograf, 2003, ISBN 8371832656,
6. Rosiek B., Pamiętnik narkomanki, Warszawa, Pracownia słów, 2004, ISBN 8389127059.

II Literatura przedmiotu:
1. Michel M., Znaczenie grupy rówieśniczej w konsumpcji substancji psychoaktywnych, W: Społeczne konteksty zaburzeń w zachowaniu, Kraków, Wydaw. Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 114-127,
2. Ostojski J., Fizyczne, psychiczne i społeczne przyczyny i skutki nadużywania narkotyków przez młodzież, W: Kształcenie nauczycieli przysposobienia obronnego w polskich uczelniach: stan obecny i perspektywy, Kraków, Wydaw. Naukowe Akademii Pedagogicznej, 2007, s. 150-1W2.

Ramowy plan wypowiedzi:

1. Teza: Uzależnienie od narkotyków jako czynnik bardzo negatywnie oddziałujący na życie młodych ludzi.

2. Kolejność prezentowanych argumentów:
a) My, dzieci z dworca zoo: dokumentalny zapis rozmów z berlińską narkomanką; patologia wśród młodych osób, która wynika z uzależnienia od narkotyków i sprowadza na dzieci takie nieszczęścia jak prostytucja czy kradzieże.
b) Pamiętnik narkomanki: pamiętnik dziewczyny uzależnionej od narkotyków, która żyje w patologicznym świecie narkomanów; ukazanie mechanizmów uzależnienia i destrukcyjnego wpływu narkotyków na życie człowieka.
c) Ćpun: uzależnienie młodych ludzi od narkotyków, które wynika z problemów rodzinnych i chęci usamodzielnienia się; nałogi, które doprowadzają do upadku moralnego, społecznego i psychicznego.
d) Stokrotka: świat narkomanki, który czytelnik widzi z jej perspektywy; samonakręcająca się spirala uzależnienia, która doprowadza bohaterkę do upadku.
e) Melanże z żyletką: życie młodej dziewczyny z muzykiem rockowym, które pełne jest libacji alkoholowych i narkotyków, w dużym stopniu wyniszczających życie głównych bohaterów.
f) Skazany na bluesa: portret uzależnionego od narkotyków Ryszarda Riedla, którego nałóg odizolował od społeczeństwa, przekreślił karierę muzyczną, zniszczył życie rodzinne i doprowadził do śmierci.

3. Wnioski:
a) Uzależnienia narkotyków sprowadzają na bohaterów różne tragedie życiowe.
b) Narkotyki niszczą życie człowieka.
c) Walka z uzależnienie od narkotyków jest bardzo trudna i wymagająca.