Uzależnienia i nałogi w literaturze i filmie

Rozmaite uzależnienia to jeden z największych problemów dzisiejszego społeczeństwa. Widać to chociażby na podstawie liczby osób znajdujących się w ośrodkach leczących tego typu dolegliwości. Wiele na ten temat mówi się w telewizji, radiu czy w Internecie, jednak zagadnienie nałogów porusza również literatura i film. W ten sposób twórcy chcą zwrócić uwagę na problemy, z jakimi aktualnie spotyka się ludzkość.

Za pomocą książek ostrzegają ludzi przed uzależnieniami i pokazują, jak potrafią one wpłynąć na życie człowieka. Stereotypowe wyobrażenie na temat uzależnień dotyczy przede wszystkim alkoholu, narkotyków i papierosów, jednak niniejsza praca odnosi się do tego problemu w szerszym kontekście. Mianowicie pokazuje ona, że w literaturze i filmie uzależnienie jest związane także z takimi kwestiami, jak Internet, seks, a nawet zakupy.

Alkohol, prochy i ja

„Alkohol, prochy i ja” to utwór mający formę pamiętnika pisanego przez główną bohaterkę. Ma ona dokładnie 40 lat, lecz od alkoholu i narkotyków uzależniona jest już od czasów młodości. Nałóg zaczął się niewinnie, bo od jednego kieliszka i małego skręta, lecz po kilku latach, kiedy ilości spożywanych środków odurzających coraz bardziej się zwiększały, kobieta uświadomiła sobie, że jest uzależniona. Choć niejednokrotnie próbuje wyleczyć się z uzależnienia za pomocą różnego rodzaju terapii, to nigdy nie przynosi to spodziewanych efektów. Z powodu nałogu w pewnym momencie ląduje nawet w szpitalu psychiatrycznym, ponieważ jej zachowanie po spożyciu często okazuje się całkowicie irracjonalne. Będąc pod wpływem alkoholu i narkotyków, bohaterka nie ma bowiem kontroli nad sobą, a z powodu zatrucia zamyka się w sobie i unika kontaktu z innymi ludźmi oraz rzeczywistością.

W pewnym momencie myśli nawet o samobójstwie, nie widząc sensu w dalszej egzystencji. Na szczęście dla niej, dzięki wsparciu prawdziwych przyjaciół, udaje się jej wygrać z uzależnieniem i przez 3 lata nie sięgać po alkohol ani narkotyki. „Alkohol, prochy i ja” ukazuje więc perypetie młodej kobiety, która stopniowo zapada się w głęboki nałóg. Barbara Rosiek w swoim dziele pokazuje, jak łatwo można popełnić w młodości błędy, których będzie żałowało się przez wiele kolejnych lat. Autorka uświadamia nam, że jeden niewinny kieliszek czy skręt mogą tak naprawdę sprowadzić młodego człowieka na samo dno. Na szczęście, jak pokazuje „Alkohol, prochy i ja”, czasami udaje się wyjść z tego bagna.

Dziennik nimfomanki

Temat uzależnienia porusza również powieść zatytułowana „Dziennik nimfomanki”. Podobnie jak w przypadku utworu „Alkohol, prochy i ja”, tak i tu mamy do czynienia z książką autobiograficzną, pisaną na bazie osobistych przeżyć twórczyni i zarazem głównej bohaterki – Valerie Tasso. Początkowo poznajemy ją jako ustatkowaną, inteligentną, zaradną, wykształconą i stosunkowo majętną kobietę sukcesu, która w pewnej chwili zrywa z dotychczasowym życiem, aby zostać luksusową prostytutką. Podejmuje taką decyzję, ponieważ uważa, że w ten sposób o wiele prościej i przyjemniej może zarobić pieniądze, niż wykonując swoje obowiązki w normalnej pracy.

Uzależnienie Valerie od seksu objawia się poprzez liczne i często przygodne kontakty seksualne z przypadkowymi mężczyznami. Opisano zatem, jak główna bohaterka oddaje się nieznajomemu fetyszyście w szpetnej bramie, aby za chwilę widzieć ją podczas zbliżenia z niepełnosprawnym jeżdżącym na wózku. Seks stanowi dla Valerie z jednej strony źródło czysto fizycznych doznań, lecz z drugiej traktuje go jako kontakt z innym człowiekiem. Z powodu uzależnienia kontakty erotyczne są dla niej tym, czym np. rozmowa lub jedzenie dla każdego z nas. Główna bohaterka postrzega swoje zachowanie jako coś normalnego i niewywołującego większych kontrowersji. Nie ma przy tym zahamowań moralnych, tak jak chociażby jej przyjaciółka Sonia.

Valerie nie interesują uczucia ani emocje, gdyż kładzie nacisk wyłącznie na przyjemność. Z tego względu nie potrafi czerpać z seksu pozazmysłowych doznań, dlatego nie jest on dla niej wyznacznikiem uczuć ani nawet bliskości. W przypadku głównej bohaterki uzależnienie spłyca wymiar zbliżeń fizycznych i sprawia, że kobieta staje się samotna oraz zagubiona. Przez uzależnienie nie potrafi poprawnie oceniać intencji drugiego człowieka, o czym świadczy toksyczny związek, jaki zawarła z Jaime. Z powodu swojej dolegliwości Valerie jest więc traktowana przez mężczyzn w sposób instrumentalny, co mocno ją rani.

Ostatecznie jednak udaje się jej znaleźć miłość w postaci Włocha, który jako jej ostatni klient odciąga ją od życia prostytutki. W przypadku „Dziennika nimfomanki” mamy zatem do czynienia z uzależnieniem od seksu, jednak nie jest ono tak destrukcyjne jak nałóg Barbary Rosiek. Nie zniszczył on bowiem Valerie pod względem fizycznym i społecznym, gdyż w bezpośredni sposób oddziałuje przede wszystkim na jej psychikę. Sprawia, że kobieta staje się samotna, nie potrafi odnaleźć miłości i związać się na dłużej z jakimś mężczyzną. Uzależnienie wpływa również na sposób postrzegania zbliżeń fizycznych przez główną bohaterkę, która traktuje je wyłącznie instrumentalnie, jako środek pozwalający na osiągnięcie celu, czyli zaspokojenia fizycznego.

Wyznania zakupoholiczki

„Wyznania zakupoholiczki” to wydana w 2009 roku książka opowiadająca historię trzydziestoletniej Rebecki Bloomwood – dziennikarki marzącej o tym, aby otrzymać posadę dziennikarki w magazynie modowym. Paradoksalnie zostaje jednak zatrudniona na stanowisku redaktorki zajmującej się finansami osobistymi, choć w rzeczywistości Rebecka to kobieta uzależniona od zakupów, która nie potrafi dobrze gospodarować domowym budżetem. Mimo że nie stać ją na wszystko, co sobie wymarzy, niezbyt się tym przejmuje, zaciągając kolejne kredyty i regularnie korzystając z kart debetowych.

Zakupy są dla niej chwilą dającą ogromnie wiele przyjemności, gdyż traktuje je w sposób emocjonalny. Każdą rzecz kupuje pod wpływem chwili, nie myśląc, czy jest ona niezbędna, czy nie. W sklepach, szczególnie tych należących do luksusowych marek, dostaje zakupowego szału, który sprawia, że nie potrafi zapanować nad żądzą nieustannego wydawania pieniędzy. Będąc w sklepie, przez swój nałóg nie myśli w sposób logiczny i nie umie przewidywać efektów finansowych podejmowanych działań, mimo że zarabia na życie poprzez pisanie porad finansowych.

Uzależnienie Rebecki wywołuje jej problemy finansowe, jednak w filmie nie podlega ono krytyce. Co prawda ukazano je — jak również główną bohaterkę — w sposób przerysowany i karykaturalny, lecz zarazem humorystyczny. Rebecka na zakupach zachowuje się bowiem jak małe dziecko, które zostało wpuszczone do sklepu ze słodyczami i może w nim robić, co tylko zechce. Warto jednak zauważyć, że w przeciwieństwie do dwóch poprzednich utworów w tym przypadku nałóg nie okazuje się tak niszczący, ponieważ jedynym jego negatywnym skutkiem jest debet na koncie głównej bohaterowie, która ostatecznie wiąże się z niezwykle bogatym partnerem, a jej historia kończy się szczęśliwie.

Requiem dla snu

Jedną z najbardziej znanych produkcji traktujących o uzależnieniach jest „Requiem dla snu”. W tym przypadku mamy do czynienia z różnymi nałogami, a jeden z nich – narkomania – dotyka wychowywanego przez biedną, samotną matkę Harry’ego Goldfarba. Chcąc się usamodzielnić, wyprowadza się z domu i zaczyna zarabiać na życie handlem narkotykami, przez co stopniowo sam wpada w nałóg. Uzależnienie dzieli ze swoją dziewczyną, która dla zdobycia pieniędzy na kolejną działkę uprawia seks z obcymi mężczyznami.

Kiedy to się nasila, dziewczyna wpada w seksoholizm, czyli następny nałóg, co doprowadza ją do kompletnej izolacji od społeczeństwa i pogrążenia się w orgiach. Z kolei opanowany przez narkotyki Harry tak mocno niszczy swój organizm, że ląduje na oddziale intensywnej terapii. Jego matka natomiast została przeniesiona do szpitala psychiatrycznego z powodu lęków i obsesji, jakie wywołuje w jej psychice uzależnienie od leków odchudzających.

„Requiem dla snu” prezentuje wszelkiego rodzaju nałogi jako czynnik doprowadzający do całkowitego upadku społecznego, moralnego i psychicznego, który sprawia, że człowiek odsuwa się od normalnego świata oraz innych ludzi, pogrążając się w uzależnieniu. Dotyka to najczęściej osób niepewnych siebie, tak jak matka Harry’ego, skonfliktowanych z rodziną, czego przykładem jest jego dziewczyna, i potrzebujących akceptacji oraz sukcesów życiowych, o czym świadczy los jego samego.

Sala samobójców

„Sala samobójców” opowiada historię Dominika – młodzieńca przygotowującego się do matury w jednym z najlepszych warszawskich liceów. Jako że jego ojciec jest ministrem, a matka właścicielką dużej firmy odzieżowej, niczego mu w życie nie brakuje, jeśli chodzi o rzeczy materialne. Może mieć dosłownie wszystko, o czym świadczy chociażby fakt, że posiada własnego szofera, który na każde zawołanie przyjeżdża po Dominika nowiuśkim Mercedesem.

Głównemu bohaterowi powodzi się również w kontaktach towarzyskich, gdyż ma masę znajomych oraz najładniejszą dziewczynę w szkole. Wszystko ulega jednak zmianie w momencie, gdy za namową kolegów i koleżanek Dominik całuje się na studniówce z innym chłopakiem. Homoseksualna scena zostaje nagrana i wrzucona do Internetu, w efekcie czego główny bohater zamyka się w sobie i popada w skrajną depresję. Nie jest w stanie określić swojej orientacji seksualnej, a rodzice go kompletnie nie rozumieją i nie potrafią w żaden sposób mu pomóc, dlatego szukając oparcia,

Dominik znajduje je w Internecie, od którego się uzależnienia. Poznaje tam tajemniczą dziewczynę o imieniu Sylwia. To z jej powodu całymi dniami przesiaduje w Internecie i nie potrafi się z nikim porozumieć. Rodzice nie mogą wejść do jego pokoju, gdyż reaguje na nich krzykiem. Internet i tytułowa sala samobójców przysłoniły mu cały świat, sprawiając, że zerwał kontakty ze znajomymi, przestał uprawiać sport i chodzić do szkoły oraz odwrócił się od rodziców. Wirtualny świat okazał się dla niego ucieczką od rzeczywistości, w której nie potrafi się odnaleźć.

W Sieci Dominik odnajduje zrozumienie i przyjaźń, choć ostatnie i to jest tylko ułudą, gdyż Sylwia to zwykła nastolatka podająca się w Internecie za kogoś, kim naprawdę nie jest. Mimo to Sylwia stanowi dla głównego bohatera wzór do naśladowania, w efekcie czego pod wpływem jej namów i nie mogąc poradzić sobie z rzeczywistością oraz samotnością, na dyskotece odbiera sobie życie poprzez połknięcie tabletek. Widać zatem, że uzależnienie w tym przypadku doprowadza do wielkiej tragedii. Z czego ów nałóg wynika? Moim zdaniem spowodowany on jest brakiem miłości ze strony rodziców oraz faktem, że nie mają oni czasu dla swojego syna.

Bardziej niż pieniędzy, drogich ciuchów i najnowszych gadżetów zależy mu bowiem na uwadze ze strony rodziców, lecz ci ze względu na brak czasu nie mogą mu tego zaoferować. Uzależnienie w „Sali samobójców” pełni zatem funkcję przestrogi, mającej nam uświadomić, że Internet, pieniądze i kosztowne zabawki nie są w stanie zastąpić prawdziwej miłości i bliskości z drugim człowiekiem. Uzależnienie Dominika ukazuje samotność i zagubienie dzisiejszego pokolenia, którego przedstawiciele mimo posiadania kilkuset znajomych na Facebooku czują się odosobnieni, dlatego uciekają w wirtualny świat, co — jak pokazuje przykład głównego bohatera — nic dobrego nie przynosi.

Podsumowanie

Uzależnienia od to ogromny problem negatywnie wpływający na życie bohaterów literackich. Jego wpływ zawsze jest negatywny, lecz w jednym przypadku mniejszy, tak jak w „Wyznaniach zakupoholiczki” czy w „Dzienniku nimfomanki”, a w innych większy, czego dowód stanowią „Sala samobójców” i „Pamiętnik narkomanki”. Warto zwrócić uwagę na fakt, że uzależnienie często wynika z chęci akceptacji przez rówieśników i z braku zainteresowania ze strony rodziców. Pamiętać o tym powinni szczególnie rodzice, jeśli nie chcą, aby ich dzieci spotkał los podobny do tego, jaki przydarzył się opisywanym dziś bohaterom. Należy również podkreślić, że w omówionych dziś dziełach w nałogi wpadają wyłącznie ludzie młodzi.

Bibliografia

I Literatura podmiotu:
1. Aronofsky D., Requiem dla snu, USA, 2000, Thousand Words,
2. Hogan P.J., Wyznania zakupoholiczki, USA, Touchstone Pictures, 2009,
3. Komasa J., Sala samobójców, Polska, ITI Cinema, 2001,
4. Rosiek B., Alkohol, prochy i ja, Warszawa, Mawit Druk, 2006, ISBN 8392246950,
5. Tasso V., Dziennik nimfomanki, Warszawa, Świat książki, 2009, ISBN 8324710089.

Ramowy plan wypowiedzi

1. Teza: Nałóg to szerokie pojęcie, obejmujące uzależnienia od różnych substancji i czynności ludzkich, które mają bardzo duży wpływ na życie bohaterów literackich i filmowych.

2. Kolejność prezentowanych argumentów:
a) Alkohol, prochy i ja: trudna walka głównej walki z uzależnieniem od narkotyków i alkoholu, których jest świadoma i które chce wyeliminować ze swojego życia.
b) Pamiętnik narkomanki: pamiętnik dziewczyny uzależnionej od narkotyków, która żyje w patologicznym świecie narkomanów; ukazanie mechanizmów uzależnienia i destrukcyjnego wpływu narkotyków na życie człowieka.
c) Dziennik nimfomanki: wspomnienia kobiety uzależnionej od seksu, który traktuje w sposób instrumentalny; nałóg jako czynnik wywołujący samotność i zobojętnienie na uczucia.
d) Wyznania zakupoholiczki: zaprezentowane w sposób karykaturalny i humorystyczny uzależnienie od zakupów; nałóg, który odbiera bohaterce zdolność zdroworozsądkowego myślenia.
e) Requiem dla snu: uzależnienia od narkotyków, seksu i leków jako czynniki, które doprowadzają do samotności, problemów psychicznych i izolacji od społeczeństwa.
f) Sala samobójców: uzależnienie od Internetu wynikające z poczucia niezrozumienia przez innych ludzi i braku dobrego kontaktu z rodzicami; destrukcyjne oddziaływanie uzależnienia, które jest jednym z czynników doprowadzających Dominika do samobójstwa.

3. Wnioski:
a) Wpływ uzależnień na życie bohaterów jest negatywny.
b) Nałogi najczęściej dotykają ludzi młodych.
c) Uzależnienia mogą prowadzić bohaterów do tragedii oraz niszczyć ich pod względem psychicznym i fizycznym.

 

Podobne wpisy

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *