Przesłanie i problematyka „Mistrza i Małgorzaty” – wartości, ideały i tematy ważne Bułhakowa
Swoje rozważania chciałbym zakończyć na omówieniu „Mistrza i Małgorzaty”. Powieść Michaiła Bułhakowa zawiera kilka wątków: historię Jeszui, miłość tytułowych bohaterów, dzieje Wolanda i jego świty, a także wydarzenia mające miejsce w totalitarnej Rosji.
Mamy tu do czynienia z obrazem zła na podstawie przesiąkniętej nim moskiewskiej rzeczywistości, która została tak mocno zniewolona i zdegenerowana, że nawet symbolizujące zło diabły się tym przeraziły. Ludzie przestali wierzyć w Boga, donoszą na siebie, są chciwi, obłudni i nie przestrzegają zasad moralnych, co obnaża spektakl w teatrze, dlatego w istocie zło staje się narzędziem dobra.
Konsekwencją takiego stanu rzeczy jest zniewolenie mieszkańców rosyjskiego miasta, którzy dostosowują się do tych realiów i stają się jeszcze gorsi. W ten sposób Bułhakow zauważa współistnienie dobra i zła, a zarazem pokazuje, że człowiek ma możliwość wyboru jednej z tych, co wiąże się z określonymi konsekwencjami.
Mianowicie ci, którzy potrafią być wierni swoim zasadom i wykazywać się szlachetnością, ostatecznie osiągają wolność, czego dowód stanowi obcowanie Poncjusza Piłata z Jeszuą oraz pobyt tytułowych bohaterów w Wieczystym domu. Oni potrafili bowiem wykazać miłosierdzie: Mistrz przebaczył Piłatowi, a Małgorzata Fridzie, dlatego otrzymali nagrodę.
Jednocześnie powinno się zauważyć ukaranie ludzie złych i cynicznych oraz obnażenie ludzkich wad, jak chociażby w przypadku tchórzliwego Poncjusza Piłata i jego problemów psychicznych. Problematyka moralno-egzystencjalna odnosi się w „Mistrzu i Małgorzacie” do wyborów ludzkich i ich konsekwencji, a także do walki dobra ze złem. Ponadto powieść Bułhakowa przedstawia krytyczną ocenę społeczeństwa rosyjskiego.