Portret Matki Boskiej w Lamencie Świętokrzyskim – kreacja Maryi w „Posłuchajcie Bracia miła”
„Lament Świętokrzyski” ukazuje monolog cierpiącej Maryi, która znajduje się u stóp krzyża i użala się nad śmiercią swego syna – Jezusa Chrystusa. Istotną cechą dzieła jest przedstawienie Matki Boskiej jako udręczonej i pozbawionej wszystkich nadludzkich przymiotów kobiety. Poprzez ukazanie Maryi jako zwyczajnie ludzką istotę nieznany autor chce uświadomić czytelnikowi, że ogromny ból, jaki towarzyszy kobiecie po stracie syna, jest identyczny dla każdej z nich.
Mimo tego, że Maryja jest postacią świętą, ogarnia ją wielka wściekłość i wręcz nienawiść w stosunku do Żydów, którzy skazują jej syna na długie dogorywanie. Ten fakt jeszcze bardziej przybliża Matkę Boską do zwykłych ludzi, którzy w podobnej sytuacji również czuliby negatywne emocje w stosunku do swoich adwersarzy. Niewątpliwie jest to naturalny odruch, szczególnie dla matki, która obserwuje śmierć swojej jedynej pociechy.
Matka Boska w swoim monologu zwraca się do Jezusa; robi to w pieszczotliwej formie, zdrabniając jego imię. W ten sposób chce ulżyć jego cierpieniom i w jakimś stopniu podtrzymać go na duchu. Poprzez zastosowanie zmiękczeń autor chce także podkreślić żal zrozpaczonej kobiety. Maryja czuje się bezsilna wobec armii Żydów, którzy krzyżują jej syna, co jeszcze bardziej wzmaga jej cierpienie.
Reasumując, „Lament Świętokrzyski” pokazuje cierpiącą matkę, dla której strata jedynego syna jest ogromnym bólem. Dzięki „Posłuchajcie Bracia miła” możemy wczuć się w rolę nieszczęśliwej matki, która traci swą pociechę. Mamy możliwość choćby trochę uświadomić sobie, jakie są jej uczucia. Sposób przedstawieniu matki cierpiącej polega na zaprezentowaniu Maryi jako zwykłej kobiety, dzięki czemu jej ból jest dla nas bliższy, możemy się z nim utożsamiać i w pełni go zrozumieć. „Lament Świętokrzyski” to z pewnością jeden z najznamienitszych i najbardziej znanych utworów, w których występuje motyw matki cierpiącej.