„Naród” – obraz Polaków i społeczeństwa w wierszu Czesława Miłosza
W wierszu „Naród” poeta ukazuje w nim swoje zdanie na temat narodu polskiego w obliczu powojennej rzeczywistości. Opinia ta okazuje się krytyczna, bo choć podmiot liryczny podkreśla heroizm, waleczność i bohaterskość Polaków, to jednocześnie zwraca uwagę na fakt, że po zakończeniu walk są oni narodem, który całkowicie nie radzi sobie z normalną, niewojenną rzeczywistością.
Podkreśla, że rodacy potrafią się złączyć jedynie w walce przeciwko wspólnemu wrogowi, lecz w momencie konieczności podjęcia wspólnych decyzji na temat przyszłości narodu nie potrafią się porozumieć. Z tego względu władzę oddają w ręce cwaniaków, którzy — jak sam mówi — mają oczy handlarzy złotem i sumienia zarządcy burdelu.
Podmiot liryczny jest zdania, że Polacy nie umieją podchodzić poważnie do rzeczywistości niewymagającej walki, heroizmu i poświęcania. Mówi, że jako naród przejmujemy się pieśniami i łzami, lecz codzienna budowa silnego i sprawnego państwa okazuje się dla nas mało znacząca, dlatego powierzamy ją w niewłaściwe ręce. Jednocześnie podkreśla, że narodowi bohaterowie pojawiają się tylko w momentach walki z wrogiem, a jakby tego było mało, to i tak często pozostają anonimowi.
Widać więc, że Miłosz w wierszu „Naród” z własnej perspektywy ukazuje problem patriotyzmu w odniesieniu do narodu polskiego. Polemizuje w ten sposób z romantycznym mesjanizmem uwznioślającym ideę bezwzględnej walki i bezinteresownego poświęcenia w imię kraju. Pokazuje, że pozytywne cechy Polaków, takie jak bohaterskość, waleczność, heroizm i poświęcenie w imię wolności to za mało, aby zbudować świetlaną przyszłość narodu.
Według Miłosza, patriotyzm nie polega wyłącznie na heroicznych czynach, patosie i wielkich słowach, lecz na codziennym, mozolnym trudzie budowania wspólnoty. Swój model patriotyzmu Miłosz przedstawia w kontekście diagnozy polskiego społeczeństwa w momencie zakończenia wojny, mówiąc, że nie jesteśmy w stanie zbudować nowego i opartego na solidnych fundamentach państwa, które dałoby obywatelom szanse na godne życie.