Obraz mordu katyńskiego. Sceny śmierci polskich żołnierzy w filmie „Katyń” Wajdy
„Katyń” porusza temat rosyjskiej zbrodni dokonanej przez NKWD w lesie katyńskim w trakcie II wojny światowej. W jej wyniku poprzez strzał w tył głowy życie straciło ok. 22 tys. Polaków, z czego większość należała do polskiej inteligencji. Los żołnierzy zesłanych do Rosji jest dla nich wielką męką; najpierw odsiadka w obozie, gdzie panuje przeludnienie i głód, a następnie przewóz w zatłoczonych wagonach, którymi do lasu katyńskiego jadą w ścisku niczym zwierzęta, aby tam zakończyć swój żywot i jeden po drugim zostać zepchniętymi do rowu po uprzednim strzale w głowę przez bolszewickiego kata.
Jedni bohaterowie, tak jak generał dywizji, nie tracą nadziei i do ostatniej chwili podtrzymują kompanów na duchu, a inni nie radzą sobie z tym, co ich spotkało, czego dowodem jest załamanie nerwowe pilota-konstruktora oraz samobójstwo Jerzego, który mimo że przeżył Katyń, nie mógł przezwyciężyć dramatycznych wspomnień i już na wolności odebrał sobie życie. Wkomponowane w fabułę dokumentalne zdjęcia w naturalistyczny sposób ukazujące gehennę Polaków zabitych w 1940 roku i dają możliwość całkowicie obiektywnego i pozbawionego otoczki emocjonalnej ujrzenia, czym rzeczywiście było sowieckie ludobójstwo i jak niewyobrażalne były jego skutki.
Wajda serwuje makabryczne obrazy masowych grobów, stosy ciał ułożonych jedno na drugim, pola zasłane trupami tysięcy oficerów i ich spałaszowane ciała. Tego typu naturalistyczne zdjęcia są przerażające, a ich widok może przyprawić o ciarki na plecach, lecz w mojej opinii stanowią doskonałe uzupełnienie fabularnej, czyli mimo wszystko zniekształconej historii zbrodni katyńskiej.
Poprzez fabularne i dokumentalne zilustrowanie nieopisanego cierpienia, ale również odwagi, honoru, wielkiego patriotyzmu i jedności, Wajda oddaje hołd polskim żołnierzy zamordowanych w Katyniu i gloryfikuje ich postawy. Nie wnika w polityczne przyczyny mordu i skupia się na dramatycznym losie Polaków, czcząc w ten sposób ich pamięć. Patetyczne ujęcie tego tragicznego wydarzenia miesza się tu z dokumentalnym, co w mojej opinii znacznie wzbogaca dzieło Wajdy i sprawia, że staje się autentyczne pod względem historycznym.