Obraz (portret) Żydów w „Ziemi obiecanej” Reymonta
Powieść Władysława Reymonta na tle przemysłowej Łodzi połowy XIX wieku ukazuje narodziny kapitalizmu w Polsce. Autor ilustruje przekrój społeczeństwa polskiego i w jego kontekście opisuje mechanizmy ekonomiczne, społeczne i polityczne, jakie wiązały się początkami wolnego rynku w naszym kraju. W „Ziemi obiecanej” Żydzi są bogatymi, wysoko postawionymi i górującymi nad Polakami właścicielami fabryk, kupcami i handlarzami, tak jak Zucker, Grunspan czy Endelman. Są to stali bywalcy salonów, opływający w luksusy i rządzący miastem.
Dla pieniędzy gotowi są na wyzyskiwanie biednych robotników, podpalanie fabryk konkurencji, a nawet wydanie córek za mąż, co udowadnia Grunspan. Z uwagi na ogromną przewagę Żydów Polacy nie mają szans, aby przebić się na rynku i osiągnąć sukces finansowy, czego dowodem jest historia trzech głównych bohaterów. Żydzi opływają w luksusy i mają wszystko, czego zapragną, tak jak Lucy Zuckerowa, szczęśliwa posiadaczka licznych diamentów i drogich dzieł sztuki.
Żydzi w „Ziemi obiecanej” mają żyłkę do interesów i pod tym względem przewyższają Polaków, za którymi zresztą nie przepadają, o czym świadczy niechęć do zawierania małżeństw polsko-żydowskich. Wszystko to pokazuje, że w filmie Wajdy wizerunek bohaterów żydowskich jest raczej negatywny. U Reymonta Żydzi są bezdusznymi ludźmi sukcesu wykorzystującymi polskich robotników do własnych celów i gardzącymi Polakami.