Justyna Orzelska – charakterystyka bohaterki Nad Niemniem
Justyna po śmierci matki mieszka ze swoim wujem – Benedyktem Korczyńskim. Cechują ją niezwykle piękna uroda i zdrowe ciało, lecz jej ubiór wygląda skromnie i brak w nim przepychu. Mimo braku wykształcenia i jakiegokolwiek majątku Orzelska jest pewna siebie i ma świadomość swojej wartości. Ze względu na brak dobytku nie może związać się z Zygmuntem, ponieważ jego matka uważa, że nie stanowi ona dla niego odpowiedniej partnerki. Zawód miłosny ma duży wpływ na jej osobowość, gdyż pod jego wpływem Justyna staje się nieprzystępna i powściągliwa.
Czuje się nieakceptowana i niepotrzebna, traci sens życia i w konsekwencji wybiera samotność. Mimo że nie akceptuje swojego położenia, stara się pomagać w domu i nie tracić swojej pewności siebie. Widać to w momencie, gdy wraca Zygmunt i proponuje jej związek, a ta odrzuca jego zaloty. Kolejnym przełomowym momentem w życiu Justyny jest poznanie Jana Bohatyrowicza, który staje się dla niej swoistym mentorem. Dzięki niemu kobieta poznaje historię rodu i tragiczne dzieje powstańców, co budzi w niej głębokie uczucia patriotyczne.
W tym czasie Orzelska stopniowo odnajduje sens swojej egzystencji, jakim staje się praca. To w niej się spełnia, utożsamiając ją z samorealizacją i przysłużeniem się narodowi. Praca podnosi jej poczucie wartości i daje siłę do działania. Pełnia szczęścia dosięga ją w momencie, gdy przyjmuje oświadczyny Jana. Na podstawie powyższego opisu można wywnioskować, że Justyna jest postacią mocno skomplikowaną, aczkolwiek pozytywną. Przechodzi kilka metamorfoz wewnętrznych, aby ostatecznie znaleźć to, czego szukała całe życie.
W czasie trwania powieści ostatecznie odnajduje szczęścia u boku swojego wybranka. Można powiedzieć, że jest zależna od Jana, lecz stanowi to wyłącznie jej własny wybór. Wszystko to składa się na obraz rozważnej, rozsądnej, pracowitej, zaradnej i mądrej życiowo kobiety z krwi i kości, która wiele przeszła i potrafiła wyciągnąć wnioski ze swojego losu. Takie, a nie inne ujęcie motywu kobiety wynika z faktu, iż „Nad Niemnem” to powieść typowo pozytywistyczna, kładąca nacisk na wszystkie cechy, które posiada Justyna, a przede wszystkim na pracowitość, odpowiedzialność za wspólnotę, rozsądek i roztropność.